බක්මී [Bakmee] (Nauclea orientalis)

බක්මී විශාල පත්‍ර සහිතව අතු පැතිරී වැඩෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ දේශීය ශාකයකි. ඕවලාකාර හැඩයෙන් යුත් විශාල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටයි බක්මී මල් අලංකාරවත් මෙන්ම ඉතා සුවඳවත් ය. ඉඳුණු බක් මී ගෙඩි පළතුරක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකි ය. සිංහල ගීත සාහිත්‍යයෙහි බක්මී මල පාදක කර ගත් නිර්මාණ රැසක් හමු වෙයි. බක් මී Rubiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

ඇතමුන් බක්මී සහ බකිනි එකම ශාකය ලෙස සලකතත් එය නිවැරදි නොවන බව දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයෙහි සඳහන් වේ. එහි මෙසේ සඳහන් වේ " බක්මී සහ බකිනි දෙකම එකම වර්ගයක් වශයෙන් ඇතැම් පළාත්වල සලකති. එහෙත් වචන දෙකේ මිස ගස් දෙකේ කිසිම සමානකමක් නැති මේ ගස් දෙක වෙන් වශයෙන් අඳුනා ගැනීම ප්‍රයෝජනවත් ය. බක් මී පොතු වෙනුවට බකිනි පොතු වරදවා ගතහොත් නැති අසනීප ඇති විය හැකි හෙයිනි. බකිනි දර පිණිස මිස ඖෂධ පිණිස ගැනීමට නියම කළ තැනක් දකින්නට නැත."

ගඩු, විසප්පු, අර්බූද, වණ, තුවාල, අතීසාරය, රක්ත අතීසාරය, පාචනය, දත් කැක්කුම, ජලභීතිකාව, සර්ප විෂ, මුත්‍රා ගල්, මුත්‍ර අඩස්සිය, සෙංගමාලය, අක්ෂි රෝග, මුඛ රෝග, හෘද රෝග, ක්ෂය රෝගය, උණ ආදී රෝග අවස්ථා බොහෝමයක් සදහා ප්‍රතිකාර කිරීමට බක්මී ශාකයේ කොළ, දළු, පොතු, මුල්, ගෙඩි ආදිය යොදා තැනූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. බක් මී වේදනාව සමනය කරයි. ඉදිමුම් නසයි. වණ ශුද්ධකොට මස ලියලවයි. තනකිරි වඩවයි. විෂ නසයි. චර්ම විකෘති තාවයන් යථා තත්වයට පත් කරයි. පිපාසය සංසිඳුවයි.

මූලාශ්‍ර_ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

අක්මෑල්ල [Akmella] (Spilanthes sp.)

හීං අක්මෑල්ල

Spilanthes නම් උද්භිද ගණයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂ 3ක් පොදුවේ අක්මෑල්ල ලෙස හඳුන්වා ඇත. Spilanthes iabadicensis හීං අක්මෑල්ල ලෙසත්, Spilanthes calva මහ අක්මෑල්ල ලෙසත්, Spilanthes paniculata අක්මෑල්ල ලෙසත් හඳුන්වනු ලැබ ඇත. පොදුවේ අක්මෑල්ල ශාක සෙ.මි. 30 පමණ ඉහලට වැවෙන, පොළවට සමාන්තරවද වර්ධනය වන දුර්වල කඳක් සහිත කුඩා වාර්ෂික පැළෑටි වේ. අක්මෑල්ලවල කඳ හා අතු තරමක්ද කොළ ඊට මදක් වැඩියෙන්ද බූව සහිතය. කඳ ලා රතු පැහැයක් ගනී. කුඩා ශීර්ෂක වල කහ පැහැති මල් හට ගනියි. ඵලය කුඩා චර්මලයකි. බීජ මගින් ව්‍යාප්තිය සිදුවේ. හීං අක්මෑල්ල ශාකයේ අනෙක් වර්ගවලට සාපේක්ෂව කොළ ගහනය අඩු අතර දිගු මල් නටුව කැපීපෙනේ. අක්මෑල්ල විශේෂ Asteraceae කුලයට අයත් ය.

දත් රෝග, මුඛ රෝග, හොරි, දද, කුෂ්ඨ, වණ, තුවල, ඔඩු, අර්බුද, මුත්‍ර ගල්, ආමවාතය, කුසගිනි මදිකම, අතීසාර, සර්ප විෂ, හතිය, අධික ලෙස මුඛ ශ්‍රාවයන් ඇති වීම ආදී රෝග අවස්ථා රැසකට අක්මෑල්ල ශාකයේ කොළ, මුල්, මල් සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් යොදා නිපදවූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. අක්මෑල්ල මුල් දත් කැක්කුමට බෙහෙවින් ගුණදායකය. මෙම ශාකයේ මල් සහ කොල වේදනාව සහිත දත්වලට තබා විකාගෙන සිටීමෙන් වේදනාව අඩුවේ. උගුරේ සහ විදුරුමස්වල ආසාදන සඳහා ද සෙම්ගෙඩි වලට ද මෙම ශාකය ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයකි. වාත, ඉඳිමුම්, සෙම් රෝග හා වණ තුවාල ආදිය සුව කරන ඔසුවක් යැයි ආයුර්වේද, යුනානි හා දේශීය වෛද්‍ය ශ්‍රාස්ත්‍ර වල දැක්වේ. දේශීය පිළිස්සුම් වෙදකමේ භාවිත කරන තෙල් වර්ග සෑදීමටද අක්මෑල්ල යොදා ගනී. අක්මෑල්ල දළු කෝමාරිකා යුෂින් අඹරා ආලේප කිරීමෙන් ගින්නෙන් හා උණු ද්‍රව්‍යයෙන් වූ පිලිස්සීම් සුව වේ. හිසරදයට අක්මෑල්ල දළු අඹරාගත් ප්‍රලේපය නලල මත තැවරීමෙන් සහනය ලැබෙයි. පවනේ වියලාගත් අක්මෑල්ල කොළ චූර්ණය තොල් සහ විදුරුමස් ආශ්‍රිත රෝග හඳහා ද, කෘමිනාශනය පිණිස ද යොදා ගැනේ. හනු සන්ධිය ඉදිමී වේදනාව ඇති විට අඹරාගත් අක්මෑල්ල පිටතින් ආලේප කෙරේ.

ඉන්දීය වෙදැදුරන් මෙම ශාකය විවිධ ස්ත්‍රි රෝග, ප්‍රසව රෝග හා ළදරුවන්ගේ චර්ම රෝග ආදියට ඔසුවක් සේ භාවිතා කරයි. පිලිපීන ජාතිකයෝ සම්පූර්ණ අක්මෑල්ල ශාකය කෂාය කර අතීසාරයට යොදති. දේශීය ගව වෙදකමේදී අක්මෑල්ල භාවිතා කරයි. අක්මෑල්ල ශාක වේදනා නාශක, විෂබීජ නාශක සහ මුත්‍රකාරක ආදී ගුණයන්ගෙන් යුක්ත ය.

මූලාශ්‍ර_ ශාක ලෝකය සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ඖෂධීය ශාක, ඔසුතුරු විසිතුරු සහ කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

මහ අක්මෑල්ල

Read More

ගොඩ කදුරු [Goda Kaduru] (Strychnos nux-vomica)

මෙය මීටර් 15 දක්වා උසට වැඩෙන බහුවාර්ෂික ශාකයකි. දිලිසෙන සුලු තද කොළ පැහැති පත්‍ර ඕවලාකාරය. මල් සුදු පැහැතිය. ඵලය සෙ.මි 3.5-5.5 පමණ විශ්කම්භයක් සහිත ගෝලාකාර බදරියකි. එය කොළ පැහැති වන අතර ඉඳුණු විට තැඹිලි - කහ පැහැයට හැරේ. ඵලය ඇතුලත සුදු පැහැති ද්‍රාවණයක් පවතින අතර ඒ තුල බීජ 1-6 දක්වා ප්‍රමාණයක් පවතී. ගොඩ කදුරු Loganiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

චර්ම රෝග, උණ, නින්ද නොයෑම, කැස්ස, ඔස්ටියෝ ආතරයිටිස්, රූමටික් ආතරයිටිස්, අංශභාගය, ස්නායු පද්ධතියේ ආබාධ, පණු රෝග, හෘද රෝග, ඉදිමුම්, අර්ශස්, වණ, කොළරාව, මීයන් සපා කෑම, මීමැස්මොර, රුධිර සංසරණ පද්ධතිය සංකූලතාවයන්, අක්ෂි රෝග, පෙනහළු රෝග, කුසගිනි මදිකම, ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශයන් මෙම ශාකයේ බීජත්, අවගේෂව කොළ, පොතු, මුල් ආදියත් භාවිතා කරයි. ගොඩ කදුරු ඇට විෂ මරා යොදා ගත යුතු ඖෂධයකි. එසේ නොවුණහොත් මරණය දක්වා වන ආබාධ ඇති විය හැකිය.

ගොඩ කදුරු විෂ වෙදකම සඳහා බහුලව භාවිතා කරන ශාකයකි. ගොඩ කදුරු කොළ කැඳ පෙවීම, කඳුරු කොළ පවනේ වියළා කුඩුකර මී පැණි සහ සීනක්කාරම් සමග අඹරා තේ හැදි භාගයක් බීමට දීම, මෙම කොළ කහ, ලුණු දමා කොට මලවා සර්ප දෂ්ඨ මුඛයේ බැඳීම, අමු කොළ තම්බා හුමාලය දෂ්ඨ ස්ථානයට ඇල්ලීම ආදිය විෂ වෙදකමේදී භාවිතා කරන ප්‍රතිකාර කිහිපයකි. සන්ධි වාත ආම වාත ආදියේදී ගොඩ කරදුරු ඇට අඹරා ආලේප කිරීම සිදු කරයි. දේශීය වෛද්‍යවරු අබිං නොමැති අවස්ථාවලදී ගොඩ කදුරු ඇටවලින් පිළියෙල කරගත් කෘතිම අබිං වර්ග භාවිතා කළ බව සඳහන් වේ. ගොඩ කදුරු කුසගිනි වඩවන, කාමෝදීපක, වේදනා නාශක ආදී ගුණයන් රැසක් සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

හුලංකීරිය / ඈරුක්කා [Hulankeeriya / Arukka] (Maranta arundinacea)

හුලංකීරිය මීටරයක් පමණ ඉහලට වර්ධනය වන කුඩා පැලෑටියකි. ශාකයේ කඳ ප්‍රකටව දක්නට නැතත් පත්‍ර වෘන්ත එකතුවීමෙන් කඳක් ආකාරයෙන් දිස් වේ. හරිත පැහැ පත්‍රයක් සෙ.මි. 10 දක්වා වර්ධනය වේ. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් සුදු පැහැතිය. මෙහි ඖෂධීය වටිනාකමක් සහිත කොටස වන අල සුදු පැහැතිය. නිල් පාට අල සහිත ප්‍රභේදයක්ද ඇති බව සඳහන්. හුලංකීරිය අලවලින් ලබා ගන්නා පිටි "අරලුප් පිටි" ලෙස හඳුන්වයි. මෙම පිටිවලින් නොයෙක් ආකාරයේ ගුණයෙන් ඉහල ආහාර සකසා ගත හැකිය. හුලංකීරිය Marantaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

අජීර්ණය, හෘද රෝග, රක්ත පිත්ත, මුත්‍ර අඩස්සිය, මුත්‍ර දැවිල්ල, උණ, ශරීරයේ දැවිල්ල, චර්ම රෝග, කැස්ස, ස්වාසනාළ ප්‍රදාහය, ප්‍රවාහිකා, ග්‍රහණි, වලිප්පුව ආදී රෝග බොහෝමයක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට හුලංකීරිය අල යොදා ගනී. හුලංකීරිය අල තම්බා කෑමට දීම හෝ අල යුෂ බොන්නට දීම වලිප්පු රෝගීන් සඳහා ප්‍රතිකාරයකි. අහාර විෂ වූ විට සහ සර්ප විෂට හුලංකීරිය අල යුෂ බොන්නට දෙයි. ශරීර දාහයට, මුත්‍ර දාහයට සහ මලබද්ධයට හුලංකීරිය අල කොටා සාදා ගත් කැඳ ගුණය. එමෙන්ම හුලංකීරිය අල පෙති කපා වියළා කුඩු කර ගත් පිටිවලින් කැඳ සාදා බීමද එයටම ප්‍රතිකාරයකි. හුලංකීරිය අල තම්බා පොල් සමඟ ආහාරයට ගැනීමෙන් අහාර දිරිවීම පහසු කරන අතර මලබද්ධයද සුව වෙයි. අම්ලපිත්තය හෙවත් ගැස්ට්‍රයිටීස් රෝගයටද හුලංකීරිය බෙහෙවින් ගුණදායකය. එමෙන්ම බඩවැල ආශි‍්‍රත තුවාල සුව කිරීමේ අපූරු ගුණයක්ද හුලංකීරිය අලව සතුව පවතී. මෙම අල ලේ පිටවන අර්ශස් රෝගය සඳහා ප්‍රතිඵලදායක ඖෂධිය ආහාරයකි. නිතර නිතර මලපහ වන රෝගීන්ගේ රෝග තත්ත්වය සමනයට හුලංකීරිය සමත් ය. කිරි රසින් යුත් ළපටි අල අමුවෙන්ද කෑ හැකිය. හුලංකීරිය විෂ නාශක, ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් උත්තේජනය කරන, මුත්‍රකාරක ආදී ගුණයන් රැසක් සහිතයි. 

ප්‍රධාන අහාර වේලටද හුලංකීරිය අල තම්බා කෑමට ගැනීමට පුලුවන. එයට පොල් හෝ ලුණුමිරිසක් එකතු කර ගත හැකිය.  හුලංකීරිය අල පෙති කපා වියළා එයට පොල්කිරි සහ සීනි දමා දෝසී මෙන් සකසා ගත හැකිය. හුලංකීරිය පිටිවලින් කැඳ පිළියෙළ කිරීමේදී මුලින්ම ලුනු කැඳක් සාදා එයට පොල් කිරි එකතු කිරීමේදි පොල් කිරිවලට මෙම පිටිද සෑහෙන පමණට දිය කර එය කැඳට එකතු කර හැඳිගා ගත යුතුය. එවිට එය සව් මෙන් උකු බවට පත් වේ. එය කිතුල් හකුරු කැබැල්ලක් සමඟ මද උණුසුමින් බීමට ගත හැකිය. මෙම කැඳ මිශ්‍රණය හොඳින් නිවුන පසු ජල්ලි මෙන් කැටි ගැසේ. එවිට කිතුල් පැණි, පොල් පැණි හෝ සීනි සමඟ හැන්දකින් කෑ හැකිය. ඇතැම් පලාත්වල හුලංකීරිය පිටිවලින් රොටී සාදා කෑමට ගනී. හාල් පිටි අඩකට මෙම පිටි කලවම් කර එයට පොල්, ලුණු, රතුලූනු, අමු මිරිස්, කරපිංචා අදිය අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට යොදා සියල්ල එකට අනා කැන්ද කොළවල වඩා තම්බා ගනී. බටහිර රටවල කේක්, පුඩිං වැනි ආහාර වර්ග සෑදීම සඳහාත් විශේෂයෙන් ළදරුවන් සඳහා නිපදවන ගුණාත්මක කුකීස් වර්ග නිශ්පාදනයටත් හුලංකීරිය පිටි යොදා ගනී. 

හුලංකීරිය අල හොඳින් සෝදා පිරිසිදු කොට කැබලිවලට කපා ජලයෙහි දමා මිරිකා පෙරාගත් යුෂ රැයක් නිශ්චලව තබා සෙමින් ජලය පෙරා ගැනීමෙන් පිටි වෙන් කර ගත හැකිය. මෙම පිටි අව්වේ හොඳින් වියළා කුඩු කර ගත් පසු "අරලුප්පිටි" නමින් හඳුන්වයි. හුලංකීරිය අල පෙති ගසා අව්වේ වියළා කොටා ගැනීමෙන්ද පිටි ලබා ගත හැකිය. මෙම පිටි හුලං නොවදින භාජනවල අසුරා තබා භාවිතයට ගත හැකිය. වෙළදපලෙහි අර්තාපල්, බතල ආදී නොයෙක් අල වර්ගවලින් සෑදු පිටි අරලුප්පිටි ලෙස ව්‍යාජව අලෙවි කෙරේ. අරලුප් පිට වෙනුවට එවැනි දෑ භාවිතා කිරීමෙන් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල නොලැබී යයි. නියම අරලුප්පිටි විශේෂ රසයකින් සහ සුවඳකින් තොර අතර කෑම පිළියෙළ කිරීමේදී සුළු සුවඳක් ඇති වේ. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More