හීං දෙමට [Heen Demata] (Gmelina asiatica)

දෙමට, ගැට දෙමට, කහ දෙමට ආදී නම්වලින්ද හඳුන්වන හීං දෙමට මීටර් 3ක් පමණ උසට වැවෙන පඳුරු අකාර කුඩා දේශීය ශාකයකි. ඇතැම් විට බිම දිගේ ඇදී යන ස්වභාවයක් දක්නට ලැබේ. පොත්ත කහ හෝ දුඹුරු පැහැයට හුරු සුදු පාට ය. කඳ දැඩි වන අතර සාමාන්‍යයෙන් කටු පිහිටා තිබුන ද එසේ නොවන අවස්ථාද දැකගත හැකිය. පත්‍ර තලය බොහෝ විට පටලමය වන අතර විවිධාකාර හැඩයන් ගනී. පත්‍රයක් සෙ.මි 1 සිට 9.5 දක්වා විය හැකිය. කක්ෂිය හෝ අග්‍රස්ථීය පුෂ්ප මජරිය කිඹිසි හෝ පහලට එල්ලෙමින් පවතින ආකාරයකි. අැලුණු ඝන බූවක් දරයි. දීප්තිමත් කහ පැහැයකින් යුත් මල් අලංකාරය. හවසට පිපෙන මල් හිරු උදාවත් සමඟ හැලී යයි. කොළ පැහැති ඵලය අෂ්ටිලයකි. ඉදුණු පසු කහ පැහැතිය. ඇතුලත පිහිටි ජලීය ද්‍රාවණය තුල බීජ 1 ක් හෝ 2ක් පිහිටයි. ඖෂධ සඳහා භාවිතා කිරීමේදී Gmelina arborea යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වන විශාල වෘක්ෂයක් වන ඇත් දෙමට හා මෙම ශාකය පටලවා නොගත යුතුය. දෙමට ශාක Verbenaceae උද්භිද කුලයට අයත් ය. 

වණ, ක්ෂත, ස්වසනාළ ප්‍රදාහය, පෙනහළු ආසාදන, ඇදුම, කැස්ස, සුදු බිංදුම (ගොනෝරිය) නම් සමාජ රෝගය, සන්දි ඉදිමීම, ථීරංග නම් සමේ රෝගය, කැඩුම් බිඳුම් ආදිය සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට හීං දෙමට ශාකයේ මල්, ගෙඩි. පොතු, මුල් ආදිය භාවිතා කරයි. දෙමට පැණිය, දෙමට මල් කල්කය, හීං දෙමට යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය. සුරංවිදුර ගුළිය ඇඹරීමේ මාත්තුවක් ලෙස දෙමට ගෙඩි යුෂ යොදා ගනී. දෙමට සෙම නසන, ඇදුම, කැස්ස, වේදනා, ඉදිමුම් ආදිය සුව කරන ගුණ සහිතයි. 

වණ, ක්ෂත ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී හීං දෙමට පොතු තැම්බූ වතුරින් සේදීම ගුණය. ස්වාසනාළ ප්‍රදාහය, ඵුප්ඵුස ප්‍රදාහය ඇදුම ආදියට හීං දෙමට ගෙඩි සමග වෙනත් ඖෂධ යොදා සකස්කරගත් ක්ෂය දෙයි. සුදු බිංදුම (ගොනෝරිය) රෝගයේදී කොළ සහ නැටිවලින් ලබාගත් සෙවලමය සාරයට ජලය මිශ්‍රකර සාදාගත් දියරයෙන් සේදීම කරයි. සන්ධි ඉදිමීම, ථීරංග ආදී රෝග සඳහා හීං දෙමට මුල් යොදා සකස්කර ගත් ඖෂධ ලබ දීමත්, හීං දෙමට පොතු කහ දළු ලා කොටා මලවා බැඳිමත් සිදු කරයි.  

දෙමට පොතු බුලත් විටට එකතු කර ගැනීම මෙම ශාක සුලබව ඇති ප්‍රදේශවල ගැමියන්ගේ පුරුද්දකි. කැති වැනි ගොවි උපකරණවල මිටවල් සහ හැඳි මිටවල් සෑදිමේදී දෙමට ලී භාවිතා කරයි. හදි හූනියම්,  මන්ත්‍ර ගුරුකම්, බලිතොවිල්, යාගහෝමවලදී හීං දෙමට ශාක කොටස් යොදා ගනී. රා පැසවීම සඳහා තෙලිදිය භාජනයට දෙමට පොතු එක් කරයි. ලීය වැටවල් සෑදීමටත්, දර ලෙසත් භාවිතයට ගනී. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

හොඬපර [Hodapara] (Dillenia indica)

වම්පර යනුවෙන්ද හඳුන්වන හොඬපර මීටර් 15 පමණ උසට වැවෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ දේශීය ශාක විශේෂයකි. ඇල, දොළ, ගංඟා ඉවුරු ආශ්‍රිතව සුලභව හමු වෙයි. ඉතා රළු පත්‍රයක් සෙ.මි 36 දක්වා දිගු විය හැකිය. පත්‍රවල මධ්‍ය නාරටිය සහ පාර්විශක නාරටි කැපීපෙනෙන ලෙස පත්‍ර තලයෙන් ඉහලට මතුවී පෙනේ. පෙති පහක් සහිත සුදු පැහැති මල අලංකාරවත් ය. පර විශේෂවලට පොදු ලක්ෂණයක් වන්නේ මල පරාගනය වීමත් සමඟ ලපටි ඵලය වැසෙමින් මණිපත්‍ර වර්ධනය වීමයි. එමඟින් සෑබෑ ඵලය වටා ව්‍යාජ ඵලයක් නිර්මාණය වේ. කහ පාටට හුරු කොළ පාට ගොලාකාර ව්‍යාජ ඵලය සෙ.මි 12 පමණ විශ්කම්භයකින් සහිතයි. එහි මධ්‍යයේ සැබෑ ඵලය පිහිටන අතර එහි නානුමය පල්පය තුල ගිලී බීජ පිහිටා තිබේ.  

මෙම Dillenia උද්භිද ගණයට අයත් තවත් දේශීය පර විශේෂ 2 ක් ඇති අතර ඒවා දියපර (Dillenia triquetra) සහ ගොඩපර (Dillenia retusa) නම් වෙයි. මෙම විශේෂ දෙකෙහිද මල් සුදු පැහැතිය. මීට අමතරව කහ පැහැති මල් පිපෙන Dillenia suffruticosa නම් විදේශීය ආක්‍රමණික පර විශේෂයක් හමුවන අතර එය ඇතැම් ප්‍රදේශවල "පරසතු" යනුවෙන් හඳුන්වයි. මෙම විනාශකාරී විදේශීය ශාකය "පරසතු" ලෙස හැඳින්වීම කෙතරම් යෝග්‍ය දැයි සිතා බැලිය යුතුය. හොඬපර ද ඇතුළු පර විශේෂ Dilleniaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයන් ය. 

අර්ශස්, උණ, කැස්ස, ස්වාස නාලිකා අවහිර වීම, හෘද රෝග, ශීර්ෂ රෝග, ඉදිමුම්, උදරාබාධ, පෝෂණ ඌණතා, ප්‍රතිශක්ති ඌණතා, රුධිර දෝෂ, කැඩුම් බිඳුම්, අස්ථි සන්ධි ප්‍රදාහය සහ සන්ධි අසල ගෙවීයාම ඇතුළු සන්ධිගත රෝග, ගෙඩි, ගල් තැළුම් ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වශයෙන් හොඬපර ගෙඩිවල මදය භාවිතා කරයි. 

ඇට ඉවත් කරගත් හොඬපර මද දෙහි යුෂ සමඟ මිශ්‍ර කර හිසෙහි ආලේපයෙන් ඉස්හොරි, උකුණන්, අකලට කෙස් පැසීම සහ ගැලවීයාම, හිසෙහි සම වියළීම, හිසරදය වැනි රෝගවලින් නිදහස් විය හැකිය. හොඬපර මදයේ නානු ස්වාභාවික ජෙල් වශයෙන් ද භාවිතයට ගත හැකිය. සන්ධිගත වාතය රෝග සන්ධි ගෙවීයාම වැනි රෝග සඳහා හොඬපර මඳ ඇට සමඟ තල තෙල්, එළඟි තෙල් සමඟ මිශ්‍ර කර අඹරා මී පැණි දමා ආලේපනය ප්‍රතිඵලදායකය. පිත්, වා ප්‍රබල විට හුඹස් මැටි කබලේ බැද, කොටා, හලා මීට එක් කිරීමෙන් වහා ගුණ ලැබේ. හෘද නාල අවරෝධයේ දී මි පැණි, තල තෙල්, හොඬපර මඳ එක්කර පපුවේ ආලේප කළ යුතුය. සන්ධි භග්නයකදී තම්බාගත් හොඬපර මඳ අඹරා, වියළා ගත් කඳන් බිම්මල් කුඩු, මී පැණි සමඟ මිශ්‍ර කර ගෑමෙන් සුව වේ. එය ඕනෑම තැළුම් ස්ථානයකට ද යෙදිය හැක. අර්ශස්, පෝෂණ ඌනතා, ප්‍රතිශක්තිකරණ දුර්වලතා, රක්ත දෝෂ ඇති විට හොඬපර පොතු සියුම්ව ලියා තම්බා මලවා හෝ උයා කෑමෙන් ගුණ ලැබේ. එය තායිලන්තයේ, මැලේසියාවේ සහ චීනයේ ආර්ණ්‍ය ගත ස්වාමීන් වහන්සේලාගේ ප්‍රධාන ඖෂධීය ආහාරයකි.  

විශේෂ ස්තුතිය_ ඔෟෂධීය භාවිතාවන් පිලිබඳ තොරතුරු සපයා දුන් වෛද්‍ය නිලංක රවිනාත් ජයසේකර මහතාට

Read More

මසන් [Masan] (Ziziphus mauritiana)

ඩෙබර සහ මහ ඩෙබර යනුවෙන්ද හඳුන්වන මසන් මීටර් 5 ක් පමණ උසට වැඩෙන කුඩා ශාකයක් හෝ පඳුරකි. අතුවල තැනින් තැන තියුණු නොවන කටු පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 9 ක් සහ පළලින් සෙ.මි. 5 දක්වා වර්ධනය විය හැකිය. හැඩයෙන් ඕවලාකාර හෝ අණ්ඩාකාර ය. පත්‍ර යටි පැත්තෙහි දුඹුරුවන් සියුම් බූවක් පිහිටයි. පත්‍ර දාරයෙහි දැතිවන් සියුම් කඩතොලු දැක ගත හැකිය. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා කුඩා මල් කොළ පාටට හුරු සුදු පාටය. ගෝලාකාර මාංසල ඵලය ඉඳුණු පසු කහ පැහැයක් ගනී. මසන් ඉන්දියානු මූලාශ්‍රවල බදර යනුවෙන් හඳුන්වා ඇති අතර ඒවායෙහි රාජ බදර, බදර හා ක්ෂුද්‍ර බදර යනුවෙන් වර්ග තුනක් ගැන සඳහන් වේ. මසන් Rhamnaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

අතීසාරය, රක්ත අතීසාරය, රක්ත පිත්ත, දියවැඩියාව, ආහාර අරුචිය, කුසගිනි මදිබව, අර්ශස්, ශරීර දාහය, ඇස් රෝග, ප්ලීහා රෝග, හෘද දුර්වලතා, කැස්ස, ඇදුම, ඉක්කා, මුත්‍ර අඩස්සිය. ස්වේත ප්‍රදර, රක්ත ප්‍රදර, චර්ම රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා මසං ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, ගෙඩි, ඇට ආදිය භාවිතා කරයි. මසන් කුසගිනි වඩවන, දිරවීම පහසු කරවන, පිපාසය සහ ශරීර දාහය සංසිඳවන, හෘදයට හිතකර, රුධිරය පිරිසිදු කරන, වණ ශෝධනය හා රෝපණය කරන ආදී ගුණයන් සහිතයි. අමු මසන් කොළ පිත සෙම වඩවන බවත් ඉඳුනු කොළ වාතය සහ පිත නසන බවත් සඳහන්. 

මසන් මුලේ පොතු කල්කය සියුම්ව එළකිරෙන් අඹරා කෑම රක්ත අතීසාරයට ගුණය. කොළ තලා බැඳීමෙන් මකුලු විෂ නැසේ. මසං ඇට චූර්ණය දීකිරි සමඟ කාස රෝගයට භාවිතා කරයි. රක්ත ප්‍රදරයට පොතු චූර්ණය උක් හකුරු සමඟ යොදයි. අර්ශස් සඳහා ද ඒකීය ඖෂධයක් ලෙස යොදා ගනී. අර්ශස් ගෙඩිවල වේදනාව ඇති විට මසන් කොල හා පොතු තම්බා ගත් ජලය මඳක් උණුසම්ව ගෙන ඒ මත වාඩිවී සිටීමෙන් වේදනාව පහව යයි. ශරීර දාහයට පත්‍ර කල්කය ආලේප කරයි. ඇස් රෝගවලදී ඇට ගලගා ආලේප කරයි. අතීසාර හා ප්‍රවාහිකා රෝගවලදී මසන් මුලේ පොතු චූර්ණය මී පැනි සමඟ යොදයි. ශ්වේත ප්‍රදර හා රක්ත ප්‍රදර රෝග සඳහා මසන් ගෙඩි චූර්ණය මී පැනි සමඟ හෝ හතුරු සමගත්, මුල් චූර්ණය හකුරු සමඟත් යොදා ගනී. ස්වර භේදය හෙවත් උගුර බැරැන්ඩියට මසන් කොළ කල්කය ගිතෙලින් බැද සහිඳ ලුණු සමඟ ලේහ කරයි. මසන් ගෙඩි කෑමට ගැනීම හෘද දුර්වලතා, රුධිර රෝග, රකතපිත්ත ආදියට ගුණදායකය. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු 

සේයාරූ_ වෛද්‍ය සෙනරත් නිරෝෂන් 

Read More

එළ මිදෙල්ල [Ela Midella] (Barringtonia acutangula)

දිය මිදෙල්ල යනුවෙන්ද හඳුන්වන එළ මිදෙල්ල මීටර් 20 දක්වා උසට වර්ධනය වන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ දේශීය ශාකයකි. බොහෝ විට ඇළ දොළ ගං ඉවුරු ආශ්‍රිතව දැක ගත හැකිය. රළු ස්වභාවයක් ගන්නා පොත්ත ඉතා ඝනකම්ය. සෙ.මි. 15 පමණ දිගුවන හරිත පැහැයෙන් යුතු සරල පත්‍ර වලයාකාර ගොනු වශයෙන් පිහිටයි. පත්‍ර පාදය දෙසට වන්නට පළල අඩුවන ස්වභාවයකි. පුෂ්ප මංජරිය පහලට එල්ලා වැටෙන දිගු ඒකාක්යෂකි. එහි හට ගන්නා රතු පැහැති මල් අලංකාරවත් ය. චතුරශ්‍රාකාර හැඩයෙන් යුත් ඵලය තුල එක බීජයක් පිහිටා තිබේ. මෙම උද්භිද ගණයටම අයත් තවත් දේශීය ශාක දෙකක් ඇති අතර ඒවා ගොඩ මිදෙල්ල (Barringtonia racemosa) සහ මුදිල්ල (Barringtonia asiatica) නම් වේ. මෙම ශාක විශේෂ Lecythidaceae උද්භිද කුලයට අයත් ය.  

ප්‍රමේහ, කුෂ්ඨ, අර්ශස්, රකත් පිත්ත, ආමඅතීසාර, කැස්ස, ඇදුම, පීනස, හිසරදය, අහාර අරුචිය, තුවාල, ගණ්ඩු, ලේ වමනය, කෘමි දෂ්ඨන ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට දියමිදෙල්ල ශාකයේ කොළ, දලු, මුල්, මල්, පොතු ගෙඩි හා ඇට භාවිතා කරයි. දිය මිදෙල්ල ගර්භාෂය සංකෝචනය කරන, රුධිරය පිරිසිදු කරන , උණ නසන ආදී ගුණ සහිතයි. 

අරුචි, ප්‍රමේහ, සෙම්, පිත්, ලේ දෝෂ නිසා ගට ගත් කුෂ්ඨ ආදියට මෙහි කොළ පළාවක් ලෙස ආහාරයට ගැනීම ගුණය. ආමඅතීසාරයට පත්‍ර ස්වරසය මී පැණි සමඟ යොදයි. ඇදුම රෝගයට  මිදෙල්ල පත්‍ර ස්වරසය මෙම ඇට චූර්ණය සමඟ හෝ පත්‍ර ස්වරසය ගම්මිරිස් ඇට 20 ක වූර්ණය සමඟ ගත යුතු බව සඳහන්. හිසරදයට බීජවල ඉතා සියුම් චූර්ණය ග්‍රෑම් 5 ක් ඉඟුරු ඉස්ම සමඟ නස්‍ය කළ යුතුය. කුඩා දරුවන්ගේ උදරය විශාල වී ඉදිරියට නෙරා ඒමට බීජ චූර්ණය ග්‍රෑම් 5-10 කිරි සමඟ මිශ්‍රකර පානයට දිය යුතුය. ඇස්වලින් කඳුළු ගලන විට බීජ චූර්ණය වතුරින් ගලගා අංජන ලෙස බාහිරින් ආලේප කරයි. ප්‍රතිශ්‍යා, කැස්ස, ඇදුම ආදී අවස්ථාවන්ට ගෙඩි යුෂ ද අතීසාරයට පත්‍ර යුෂද භාවිතා කරයි. ළය විරේකයට කෝලිකුට්ටු අල, පොල්තෙල්, බෝ පොතු යුුෂ, නස්නාරං, නික කොළ යුෂ, මිදෙල්ල පොතු යුෂ භාවිතා කරයි. කැපුම් තුවාලයක් වූ විට මෙහි කඳෙන් පට්ටයක් ගලවා එයින් තුවාලය බැඳ තැබීම ග්‍රාමීය ප්‍රතිකාරයකි. දියමිදෙල්ල කොළ, පොතු හා මල් තැම්බූ වතුරින් කට සේදීමෙන් දත් මුල් ශක්තිමත් වන බව සඳහන්. 

ළපටි දිය මිදෙල්ල පත්‍ර පළාවක් ලෙස කෑමට ගත හැකිය. මෙම ලීය බෝට්ටු, විසිතුරු උපකරණ, කෘෂි උපකරණ සහ ආයුධ ආදියෙහි මිටවල් සෑදීමට යොදා ගනී. දිය මිදෙල්ල අලංකාරය සඳහා ද වැවිය හැකි වටිනා ශාකයකි. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු 
සේයාරූ අනුග්‍රහය_ ප්‍රදීප් රාජතේව මහතා

Read More

බැලතණ [Belatana] (Eleusine indica)

බැලතණ පොළවෙන් මදක් ඉස්සී වැඩෙන ශක්තිමත් මූල පද්ධතියක් සහිත දේශීය තෘණ ශාකයකි. බීජයක් මගින් හට ගන්නා කුඩා පැළෑටිය බෙදෙමින්, නව පැළෑටි බිහි කරමින් පඳුරක් ආකාරයට වර්ධනය වේ. මි.මි 3-5 පමණ පළල පත්‍රයක් සෙ.මි. 10 දක්වා දිගට වර්ධනය වේ. පැළෑටිවල අග්‍රස්ථයෙන් දිග නටුවක් සහිත පුෂ්ප මංජරියක් හට ගන්නා අතර කහ කොළ පැහැයට හුරු මල් ඉතාමත් කුඩාය. බැලතණ Poaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි.

කැඩුම් බිඳුම්, ඉදිමුම්, චර්ම රෝග ආදීයට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී බාහිරවත්, මුත්‍ර අබාධ සහ අක්මා රෝග, ඉන්ෆ්ලුවෙන්සාව, ඇදුම, අධි රුධිර පීඩනය, සෙංගමාලය, උණ ආදී රෝග සඳහා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී අභ්‍යන්තරවත් සම්පූර්ණ ශාකයම භාවිතා කරයි. බැලතණ කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී යොදා ගන්නා මැල්ලුම් සඳහා සුලබව යෙදෙන ඖෂධයකි. උළුක්කු සහ තැළුම් සඳහා බැලතණ, අමුකහ, ලුණු කැට ස්වල්පයක් සමග කොටා මලවා බැඳීම පහසු ප්‍රතිකාරයකි. ඇතැම් විට එයට අඹ පොතු එක්කර ගැනීමද සිදු කරයි. ළපටි බැලතණ පැළෑටියේ යුෂ යොදා සිඳ ගන්නා තෙල් වාත රක්ත, තැලුම්, කැඩුම් බිඳුම්, රුදා ආදිය සමනය කිරීමට යොදා ගනී. බැලතණ කොළ තම්බා තේ මෙන් පානය කිරීමෙන් හොඳින් මුත්‍ර පිටවන බවත්, අමාශගත පීඩා ආදිය දුරුවන බවත් සඳහන් වේ. ඇතැම් රටවල සාගත කාල වලදී මෙම බීජ ආහාරයට ගන්නා බව සඳහන්. බැලතණ වේදනා නාශක, මුත්‍රකාරක, උණ නසන ගුණ සහිතයි. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More