මුඩුමහණ [Mudumahana] (Sphaeranthus indicus)

මලෙහි පෙනුම හිස මුඩුකළ භික්ෂුවකගේ හිසෙහි ස්වරූපයක් ගන්නේ ය  යන අරුතින් මුඩුමහණ යනුවෙන් හඳුන්වන මෙම ශාකය සෙ.මි. 30 ක් දක්වා උසට වැඩෙන කුඩා වාර්ෂික පැළෑටියකි. පියාපත් සහිත හතරැස් කඳෙහි බූවක් පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර පුනීලාකාර හෝ ශ්‍රාවාකාර ය. පත්‍ර දාරය දැති සහිත ස්වභාවයක් ගනී. සංයුක්ත පුෂ්පය දම් පැහැතිය. භූ මණියක් සහිත කුඩා බීජ සුලඟ මඟින් ව්‍යාප්ත වේ. කුඹුරුවල සුලබව හමුවන නිසා වෙල්මුඩ යනුවෙන්ද හඳුන්වන මුඩුමහණ Asteraceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. මෙම උද්භිද කුලයටම අයත් හීං මුඩුමහන නමින් තවත් දේශීය ශාකයක් ඇති අතර එය Epaltes divaricata යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වයි. 

දියවැඩියාව, මුත්‍රඅඩස්සිය ඇතුළු මුත්‍ර ආබාධ, හොරි කුෂ්ඨ ඇතුළු චර්ම රෝග, උණ රෝග, පිත් රෝග, ආමාශයික සහ ආන්ත්‍රික ආබාධ, අජීර්ණ, කැස්ස, ලේ යන අර්ශස්, පණු රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා  මුඩුමහණ ශාකයේ කොළ, මුල්, මල්, බීජ සහිත පංචාංගයම භාවිතා කරයි. මුඩුමහණ මුත්‍රකාරක, බලකාරක, උෂ්ණකාරක, සෙම නසන ආදී ගුණ සහිතයි. 

අර්ශස් රෝගය සඳහා වියළාගත් මුඩුමහණ ශාකය චූර්ණ කර කිරි මෝරු සමඟ මිශ්‍රකර දෙයි. කැස්සට මුඩුමහණ කොළ යුෂ එළකිරි ස්වල්පයක් හා සූකිරි සමඟ තම්බා බීම සහ  මුඩුමහණ බීජ චූර්ණය මී පැණි සමඟ ගැනීම ගුණය. මුත්‍ර දැවිල්ලට සහ මුත්‍ර සමඟ ලේ පිටවීමට මුඩුමහණ කුඩා පැළෑටි කොටා මිරිකාගත් යුෂ පානය කළ යුතුය. මුඩුමහණ මුල් චූර්ණය ග්‍රෑම් 1.5 පමණ දිනපතා ගැනීමෙන් පණු රෝග නැසීමත්, ආමාශයේ ක්‍රියාකාරිත්වය වර්ධනය වීමත් සිදු වේ. නිදන්ගත චර්ම රෝග සඳහා සෙවණෙහි වියළන ලද මුඩුමහණ කොළවලින් සකසාගත් චූර්ණය ග්‍රෑම් 1.25 ක් දිනපතා ගැනීමට නියම කර ඇත. ශරීර ශක්තිය වර්ධනයට සහ අකලට හිසකෙස් වැටීමට නොමේරූ මුඩුමහණ පැළෑටි හොඳින් කුඩුකර බටර් සමඟ තලා සීනි සහ පිටි මිශ්‍රකර සාදා ගන්නා මෝදකය දිනපතා අනුභව කළ යුතුය. දියවැඩියාවට මුඩුමහණ සම්පූර්ණ ශාකය කෂාය කර බීමට දෙයි. හොරි නැමැති චර්ම රෝගයට මුඩුමහණ සම්පූර්ණ ශාකයම තලතෙල් සමඟ අඹරා ආසාධිත ස්ථානවල ආලේප කළ යුතුය. වාජීකරණයට මුඩුමහණ මුල් ජලයෙහි පෙඟෙන්නට හැර පසුව තලතෙල් තුල දමා ජලය සම්පූර්ණයෙන් සිඳෙන තුරු රත්කර තෙලක් නිපදවා ගනී. එය පුරා දින 41 ක් වරකට මි.ලී. 20 බැගින් උදෑසන හිස්බඩ ගැනීමට නියම කර ඇත. 

ගැමියන් එදිනෙදා සිදුවන කැපීම්, සීරීම ආදිය නිසා සිදුවන සුළු ලේ වහන වැලැක්වීමට අත්බෙහෙත් ලෙස මුඩුමහණ ශාකය කොටා තුවාලයට තබා බැඳීම සිදුකරයි. ඉන්දියානුවෝ කැස්සට මුඩුමහණ කොළ කිරි සමඟ උණුකර බීමට ගනී. මුඩු මහණ යොදා දිවිමකුළු විෂට ප්‍රත්‍යක්ෂ රහස් ඖෂධයක් නිපදවන බව සඳහන්. මුඩුමහණ ග්‍රාමීයව විෂහරණී යනුවෙන්ද හඳුන්වා ඇත. 

මූලාශ්‍ර_  ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

දොඹ [Domba] (Calophyllum inophyllum)

දොඹ මීටර් 20 පමණ උසට සහ සෙ.මි. 50 පමණ විශ්කම්භයක් සහිතව වැඩෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ සදාහරිත ශාකයකි. සිනිඳු දිළිසෙන සුලු මතුපිටකින් යුත් තරමක් විශාල සරල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටා තිබේ. පත්‍ර අග්‍රය රවුම් හෝ තීව්‍ර ය. පත්‍ර හැඩය පළල් ඉලිප්සාකාර හෝ ප්‍රත්‍යණ්ඩාකාර-ඉලිප්සාකාර වේ. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 20 සහ පළලින් සෙ.මි.12 ක් දක්වා වැඩේ. කක්ෂීයව හට ගන්නා පුෂ්ප මංජරිය සංයුක්ත ඒකාක්ෂයකි. එහි හට ගන්නා සෙ.මි. 3 පමණ විශ්කම්භයකින් යුත් සුදු පැහැති මල් අලංකාරවත් ය. එය මී මැස්සන් ප්‍රිය කරන මල් වර්ගයක් ලෙස සැලකේ. ඵලය කොළ හෝ කහ පැහැති තන්තුමය ගෝලාකාර අෂ්ටිලයකි. එක් ඵලයක් තුල විශාල තනි බීජයක් පිහිටා තිබේ. දොඹ Clusiaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. 

වණ, කුෂ්ට, අසාධ්‍ය ප්‍රමේහ, කරප්පන්, උදර්ද, කිලාස, වාත රෝග, අක්ෂි රෝග, හිසරුදා, හතිය, පපුවේ සෙම බැඳීම, ආමවාත, සන්ධි වේදනා, කැඩුම් බිඳුම්, අතීසාර, ප්‍රවාහිකා, මලබද්ධය, මුත්‍ර අඩස්සිය, රක්ත අර්ශස් ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට දොඹ ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, මල්, ඇට, මද, තෙල් සහ මැලියම් භාවිතා කරයි.  දොඹ මලභේදක, මුත්‍රකාරක, රෝචක, අධිමානහර, ධාතු ඌෂ්ණහර, වණරෝපන, කෘමිනාශක, පෙනහැල්ලට හිතකර ආදී ගුණයන් සහිතයි. 

අභිෂ්‍යන්ද්‍ය නම් අක්ෂි රෝගයට පිරිසිදු කරගත් දොඹ කොළ තම්බා ඇස් සේදීම සහ මල් ජලයෙහි බහා තබා ඇස් සේදීම සිදු කරයි. සන්ධිවල වාත වේදනාවන්ට සහ ඉදිමුම් ආදියට ඇට අඹරා ආලේප කරයි.  දොඹ තෙල් ආලේප කිරීමත්, මුල් තම්බා සේදීමත් වණ සඳහා ප්‍රතිකාරයන් ය. අතීසාර, ප්‍රවාහිකා සහ රක්ත අර්ශස් යන රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට පොතු කසාය යොදා ගනී. දොඹ දලු තම්බා ඇස් සේදීමෙන් අපද්‍රව්‍ය ඉවත්වී ඇස පිරිසිදු වේ. දියමැටියන් කෑමෙන් කකුල්වල ඇඟිලි අතර වණ වූ විට දොඹ ඇට පුලුස්සා පොල්තෙල් සමඟ අනා ආලේප කළ යුතුය. එය වියගසට ගවයින්ගේ කර තුවාල වූ විට ද යොදන ප්‍රතිකාරයකි. ඇසෙහි කුඩා යමක් ඇණුන විට දොඹ දලු, බෝඹු දලු, පඹ දලු තම්බා ඇස සේදීමෙන් ඇණුන දේ ඉවත්ව යයි. පැරැන්නන් වාත වේදනා සමනය කර ගැනීම සඳහා දොඹ තෙල් ආලේප කර ඇත.

දොඹ ඇට මඳ කොටා, පැසෙහි බහා මිරිකා දොඹ තෙල් ලබා ගනී. දොඹ තෙල් දැව ආරක්ෂකයක් ලෙස ද භාවිතා කළ හැකිය. දොඹ දැව වටිනාකම අතින් ද ඉහල අගයක් ගන්නා ශාකයකි. නිවාස, නැව්, බෝට්ටු, කරත්ත තට්ටු, සිල්පර කොට,  දුම්රිය මැදිරි, කරත්තවල ප්‍රධාන කඳ (බෝන් ලීය), නැව්වල කුඹගස, ආයුධවල මිටි ආදිය සෑදීමට දොඹ ලී යොදා ගනී. දොඹ තෙල් සිඳීමෙන් පසු ඉතිරිවන මුරුවට හොඳ කාබනික පොහොරක් ලෙස භාවිතා කළ හැකි ය.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ වෙනත්

ස්තුතිය_ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයේ මිතුරන්ට

සේයාරූ_ අන්තර් ජාලයෙන්

‍ෙ

Read More

ගෙරිපස්

ගෙරි නමින් හඳුන්වන කුඩා කුහුඹු විශේෂයක් තම ගෘහය නිර්මාණය කර ගන්නා පස් වැනි ද්‍රව්‍ය ගෙරි පස් නමින් හඳුන්වා ඖෂධ පිණිස භාවිතා කරයි. කුහුඹුවන් කීවද වේයන් අයත්වන සත්ව විද්‍යාත්මක ගණයට අයත් Hospitalitermes monoceros නමින් හඳුන්වන මොවුන් මිනිස් වාසයට නොපැමිණෙන අහිංසක සත්ව කොට්ටාශයකි. කලක් මෙම සත්වයා ලංකාවට ආවේණික ලෙස සැලකුව ද එසේ නොවන බව පසුව තහවුරු කර ගෙන ඇත. මී මැස්සන් පරාග සහ තම සිරුරින් නිපදවන දෑ එකතුකර මී වදය නිර්මාණය කරන අයුරින් මොවුන් ද බාහිර පරිසරයෙන් ලබා ගන්නා ද්‍රව්‍ය හා තම සිරුරේ නිපදවෙන දෑ මුසුකර තම ගෘහය නිර්මාණය කර ගනී.‍ ගස් බෙන හෝ තල් තලාවන් ඇසුරු කරගෙන තම නිවස සාදා ගන්නා මොවුන් ඒ සඳහා අට්ටික්කා, කුඹුක් සහ නාබැද්ද යන ශාක සුලබව භාවිතා කරන බව හඳුනාගෙන ඇත. මෙහි ඇති ඡායාරූපවල දක්වා ඇත්තෙ ජම්බු ගසක බෙනයක් තුල නිර්ණය කර ඇති ගෙරි ජනපදයකි. මොවුන්ගේ දිගු පෝලිම් කැලෑබදව දැක ගත හැකි අතර ගැමියන් එම රංචු ගෙරි වැල් ලෙස හඳුන්වයි. මී මැසි ජනපදවල මෙන් මොවුන්ගේ ජනපදයක් තුල ද එක් එක් කාර්යයන් පැවරුනු පිරිසක් සිටින බවට සිත් ගන්නා සුලු තොරතුරු පවතී. රංචු පිටින් ගමන් කරන විට රංචුව මැදින් යන පිරිස වැඩ කරන පිරිස ලෙසත්. දෙපසින් ගමන් කරන පිරිස ඔවුගේ ආරක්ෂකයන් ලෙස සත්ව විද්‍යාඥයින් හඳුනා ගෙන ඇත. බෙහෙතකට යම් ස්ථානයකින් ගෙරි පස් ලබා ගැනීමේදී එහි සිටින සතුන් ආදාල ස්ථානයෙන් පිටතට ගෙන නොයාමට කාරුණික විය යුත්තේ ජනපදයෙන් පිටත මෙම සත්වයින්ට පැවත්මක් නොමැති හෙයිනි.

විශේෂයෙන් කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී සන්ධානීය පත්තු සඳහා ගෙරි පස් භාවිතා කරයි. ඊට අමතරව කම්බුල් ගෙඩි, චර්ම රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමටත්, ගුප්ත විද්‍යා කටයුතු සහ ඉනා බෙහෙත් සඳහාත් ගෙරි පස් යොදා ගන්නා බවට තොරුතුරු ඇත. 

ගෙරියන් නිවසට පැමිනීම හා වාසය කරන නිවස ඇති ඉඩමට පිවිසීම අසුභ ලකුණක් බවත් ,එම ස්ථානය පාලුවට ලක්වන බවත්, ගෙරිපස් අසුභ සම්මත දේ සමග මුසු කොට නැකත් හා මන්ත්‍ර විධි සංයෝග කොට තවෙකෙකුට අයහපතක් කල හැකි බවත් විශ්වාස කෙරේ.

ස්තුතිය_ සත්ව විද්‍යාත්මක තොරතුරු ලබාදුන් Sanath Bandara Herath සොයුරාට සහ "ඔසුපැළ හඳුනාගනිමු" සමූහයේ සහෘදයින්ට. 

Read More

ඉල්ල [Illa] (Callicarpa tomentosa)

ඊල්ල, හකුරුඉල්ල, හකුරු විල්ල සහ හැකරිල්ල ආදී නම් කීපයකින්ම හඳුන්වා ඇති ඉල්ල මීටර් 2-12 අතර උසකට වැඩෙන පඳුරු ආකාර කුඩා දේශීය ශාකයකි. පොත්ත අළු හෝ ළා දුඹුරු පැහැති වන අතර ලීය සුදු, දුඹුරු හෝ රතු පාටට හුරු සුදු පාටකි. සිලින්ඩරාකාර හෝ උප සිලින්ඩරාකාර ළපටි අතුවල පහසුවෙන් ගැලවිය හැකි ඝණව ඇහිරුණු තාරාකාර බූවක් පිහිටයි. සරල පත්‍ර ද්වීකාන්තරික සම්මුඛ ය. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර හෝ ඉලිප්සීය ලන්සාකාර සිට ලන්සාකාර වේ. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 15-23 අතර සහ පළලින් සෙ.මි. 7.5-15 අතර වේ. පත්‍ර  තලයේ ඉහල පෘෂ්ඨය තද කොළ පාට වන අතර යටි පස අළු පැහැති තාරකාකාර බූවක් පිහිටයි. පුෂ්ප මංජරිය කක්ෂීය බහු අක්ෂයකි. රෝස, ළා දම් හෝ ඒ ආසන්න වර්ණයකින් යුත් කුඩා මල් සුවඳවත් ය. ඵලය  කොළ පැහැති ගෝලාකාර අෂ්ඨිලයකි. එය මේරීමේදී දම් හෝ කළු පැහැයට හැරේ. ඉල්ල  Verbenaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. මෙරටදී හැකිරිල්ල යනුවෙන් හඳුන්වන තවත් ශාකයක් ඇති අතර එය උද්භිද විද්‍යාත්මකව Solanum mauritianum  නමින් හඳුන්වා ඇත. ආක්‍රමණික විදේශීය ශාකයක් වන එය දේශීය ඉල්ල ශාකය සමඟ පටලවා නොගත යුතු ය. 

උණ රෝග, අක්මා රෝග, උදර පිලිකා, අලුත් පරණ තුවාල, කඩුවේගන් නම් චර්ම රෝග නිසා හට ගන්නා තුවාල, සර්ප දෂ්ටන නිසා ඇතිවන ඉදිමුම්, පෙකණිවැල වණ වීම, කටු පිළිකා ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී ඉල්ල ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, මල් දාදිය භාවිතා කරයි. ඉල්ල දාහය සමනය කරන, අක්මාවට හිතකර, ශක්ති ජනක, ස්නිග්ධකාරක ආදී ගුණ සහිතයි. කුඩා දරුවන්ට දෙන රත තෙල මහා තුවාල තෛලය ඉල්ල යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය. 

උදර පිළිකාවට ඉල්ල කොළ, කොබ්බෑ කොළ, ඔළිඳ කොළ, ගැටතුඹ දලු හා හීනටි හාල් අඹරා හිස ආලේප කළ යුතුය. එමෙන්ම පිළිකා රෝග සුව කිරීමට ගන්නා වෙනත් ඖෂධ යෝගවලට ද ඉල්ල ඇතුලත්ව ඇත. කඩුවේගන් රෝගය නිසා හට ගන්නා තුවාලවලට ඉල්ල කොළ තුවාලය මත තබා බඳී. අලුත් හෝ පරණ තුවාල සඳහා ඉල්ල කොල, පුපුල කොළ, කහ, ලුණු දමා කොටා බැඳීමට නියම කර ඇත. සර්ප දෂ්ටන නිසා ඇති වන ඉදිමුම්, වණ තුවාල නිසා ඇති වන ඉදිමුම් සහ ඔඩු වණ කඩුවේගම් තුවාල ආදිය ඉල්ල කොළ මැල්ලුම බැඳීමෙන් සුව වෙයි. ගඩු වණවලට ඉල්ල කොළ, කහ, ලුණු දමා කොටා මලවා බඳී. එයටම ඉල්ල කොළ, කපු කොළ, පොල්, කහ ලුණු දමා කොටා මලවා බඳී. පෙකණිවැල වණ වූ විට ඉල්ල මල්, කහකුඩු කබලේ බැද තලතෙලින් අනා ආලේප කරයි. පතුල පිළිකාවට ඉල්ල කොළ, නාපිරිත්ත දලු, හීං බෝවිටියා දලු, දියහබරල කොළ, වැල්මී, කෙටල අල, පුවක් බොඩ කොටා , දොඬම් ඇඹුලින් අනා ආලේප කළ යුතුය. ඉරුවාරදයට ඉල්ල කොළ, මැල්ල කොළ, උළුහාල්, කිතුල් හකුරු සමඟ පොල් කිරි යොදා කැඳ සාදා බීමට දෙයි. මුඛ තුවාල, දත් සෙලවීම, විදුරුමසින් ලේ ගැලීම ආදියට පැරැන්නන් බුලත් විට වෙනුවට ඉල්ල පොතු සැපීම සිදුකර ඇත. 

කුඩා දරුවන් ඉපදුනු විගස ඉල්ල කොළ මත මත තැබීමෙන් රත දෝෂ දුරුවන බව පැරණි වින්නඹු මාතාවන්ගේ අත්දැකීමකි. කුඩා දරුවන් නෑවීම සඳහා ගන්නා කොළ වර්ග අතර ඉල්ල කොළ ද වෙයි. ඉල්ල කොළ, රත්මල් මොට්ටු, වෙනිවැල් ගැට, ගැට නෙටුල්, බක්මී පොතු යන මේවා තම්බා ගත් වතුරෙන් බිළිඳුන් නෑවීම සිදු කරයි. ඉල්ල කොළ, තෙල් එඬරු කොළ, නික කොළ, ගන්සූරිය කොළ, මසං කොළ, නාදලු, බෝදලු ආදිය තැම්බූ වතුර ප්‍රසූතියෙන් පසු මව නෑවීමට යොදා ගනී. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු 

Read More