ඒකාවේරිය / සර්පගන්ධ [Ekaweriya] (Rauvolfia serpentina)

දේශීය ශාකයක් වන ඒකාවේරිය ඖෂධයක් වශයෙන් පමණක් නොව දේශීයව රත්‍රං නිස්සාරණය සඳහා යොදාගත් රසායන ද්‍රව්‍යයක් ලෙස ද භාවිතා කර ඇති බව "දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයෙහි" දැක්වේ. ඒකාවේරිය ශාකය මීටයක් පමණ ඉහලට වර්ධනය වන කුඩා බහුවාර්ෂික පැළෑටියකි. ලන්සාකාර පත්‍රයක් සෙ.මි. 7-13 පමණ වැඩෙන අතර ළා කොළ පැහැයෙන් යුක්තය. බහු අක්ෂ පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් සුදු පැහැතිය. කොළ පැහැති ඵලය ඉදුණු විට දම් පැහැයක් ගනී. ඒකාවේරිය Apocynaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

මෑතක සිට Rauvolfia tetraphylla යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වන නිවර්තන ඇමරිකාව ජන්ම භූමිය කරගත් විදේශීය ශාකයක් වල් ඒකාවේරිය නමින් හඳුන්වමින්, ඒකාවේරිය වෙනුවට ඖෂධ සඳහා යොදා ගන්නා මුත් එය කිසිසේත්ම සුදුසු භාවිතයක් නොවේ. එවැනි නුසුදුසු ආදේශක ශාක භාවිතා කිරීම දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමවල ගුණාත්මක භාවයට හානිකර බව අවධාරණය කළ යුතුය. 

බටහිර ජාතීන් ඒකාවේරිය ශාකය අධි රුධිර පීඩනය සඳහා ප්‍රශස්ථ ඖෂධයක් බවට හඳුනා ගන්නේ 17 වැනි සියවසේදී පමණ වුවද අනාදිමත් කාලයක සිට පෙරදිග ජනයා මෙය ඖෂධ හඳහා භාවිතා කර ඇත. ළදරු අතීසාරය, කොළරාව, කුසගිනි මදිකම, ආර්තව වේදනා, ප්‍රසව ‍වේදනා, අධි රුධිර පීඩනය, සර්ප විෂ, මී විෂ, ගෝනුසු විෂ, මකුළු විෂ, උණ, චර්ම රෝග, මානසික රෝග, මැලේරියාව ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී ඒකාවේරිය ශාකයේ මුල් සහ කොළ යෙදූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. මකුළු, සර්ප, ගෝනුසු, මීයන්ගේ විෂ ආදියට ඒකාවේරිය මුල් දෙහි ඇඹුලින් හෝ ඇල් දියෙන් උරච්චි කර ගෑම, සෙම්ගෙඩිවලට ඒකාවේරිය මුල්, එළබටු ගෙඩි දොඩම් ඇඹුලින් අඹරා ගෑම පහසුවෙන් කළ හැකි ප්‍රතිකාරයන් ය. ඒකාවේරිය පණුවන් නසයි. උණ නසයි. ගර්භාෂය උත්තේජනය කරයි. වේදනාව සමනය කරයි. නිද්‍රාජනකයි. රුධිරවාහිනී ප්‍රසාරණය කරයි. කුසගිනි වඩවයි. මේ ආදී ගුණ රාශියකින් සමන්විත වන ඒකාවේරිය ශාකය යොදාගෙන නිපදවන සර්පගන්ධා නාමය සහිත ඖෂධ වර්ග රාශියකි.

මූලාශ්‍ර_ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය සහ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය
සේයාරුව_ වනස්පති ෆේස්බුක් සමූහයෙන්

Read More

මහ උඳුපියලි [Maha Udupiyali] (Desmodium heterophyllum)

මෙය පොළවට සමාන්තරව වැවෙන කුඩා බහු වාර්ෂික ශාකයකි. ශාකය පුරාම සියුම් බූවක් දක්නට ලැබේ. පත්‍ර ත්‍රිපත්‍රි ය. පත්‍ර හට ගන්නා ස්ථාන හෙවත් ගැටවලින් පොළවට මුල් ඇදේ. මල දම් පැහැතිය. ඵලය කුඩා කරලකි. තරමක් විශාල පත්‍ර සහ අලංකාර පුෂ්ප මංජරියක් සහිත ඇත් උඳුපියලි (Desmodium heterocarpon) නමින් තවත් ශාකයක් ඇති අතර එහි ඖෂධීය භාවිතාවක් ගැන දැන ගන්නට නැත. මෙයට අමතරව හැමෝම දන්නා හීං උඳුපියලි ශාකය ගැන වෙනම ලිපියක් මෙහි පලකර ඇත. උඳුපියලි විශේෂ Fabaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයන් ය.

අතීසාරය, උදරාබාධ, වණ, තුවාල ආදි රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී මෙම ශාකයේ කොළ සහ මුල් යොදා ගන්නා බව සඳහන් වේ. හීං උඳුපියලිය අභාවයේදී මෙම ශාකය භාවිතා කළ හැකි බවත්, ප්‍රතිකාර සඳහා භාවිතා කිරීමේදී මෙම ශාකය ද හීං උඳුපියලියවලට සමාන ගුණයෙන් යුක්ත බව හැඟී යන බවත් "ඔසුතුරු විසිතුරු" කෘතීන්හි දක්වා ඇත.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

බිංපොල් [Bimpol] (Trichopus zeylanicus)

බිංපොල් භූගත කඳක් සහිත කුඩා පැළෑටියකි. කඳ ළංව ඇහිරුණු පතනශීලී පත්‍රවලින් වැසී ඇත. පත්‍රවල හැඬය රේඛීය, ලන්සාකාර සිට ඩෙල්ටාකාර දක්වා පුළුල් පරාසයක දැකගත හැකිය. මල තදදම් පැහැතිය. දුඹුරු පැහැති මාංසල ඵලය ඉලිප්සීය, ත්‍රි කෝණික ආදී විවිධ හැඬයන්ගෙන් හමු වේ. මෙම ඵලය ආහාරයට ගත හැකි අතර එය කිරි රසින් යුක්තය බිංපොල් Trichopodaceae කුලයට  අයත් ශාකයකි.

දේශීයව සර්ප විෂට සහ කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී මෙම සම්පූර්ණ ශාකයම යොදා ගනී. ඖෂධ සඳහා භාවිතා කිරීමේදී අමුවෙන් යෙදීම සුදුසු බව සඳහන් වේ. සර්ප විෂට බිංපොල්, කහ, ලුණු දමා කොට බැඳීම සහ අස්ථි භග්නයකදී පොල් මැල්ලුමක් වශයෙන් යෙදීම සරල ප්‍රතිකාරයන් ය.

ඉන්දියාවේ කේරල ප්‍රාන්තයේ ගොත්‍රික ජන කෙටසක් ශරීර ශක්තිය වර්ධනය කර ගැනීම සඳහාත්, කය වෙහෙසීමට ඇති හැකියාව වැඩි දියුණු කර ගැනීම සඳහාත් බොහෝ කලක සිට බිංපොල් ශාකය භාවිතාකර ඇත. පසුව සොයා බැලීමේදී මෙම ශාකයේ මුල්වල ඇති රසායනික සංඝටකයක ක්‍රියාකාරීත්වය ඒ සඳහා හේතුවන බව තහවුරු කර ගන්නා ලද අතර එය එරටට මුදල් උපයන මාර්ගයක් බවටද පත්වී ඇත. එමෙන්ම ඉන්දියොවේදී අක්මා රෝග, තුවාල, උදරාබාධ, ලිංගික ක්‍රියාකාරිත්වය වර්ධනයට, සිරුරේ බර අඩු කිරීමට, ප්‍රතිශක්තිය වර්ධනය කර ගැනීම ආදිය සඳහා ද බිංපොල් ශාකය භාවිතා කරයි. බිංපොල් විශබීජ නාශක ගුණ ද සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු , ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

යකිනාරං [Yakinaran] (Atalantia ceylanica)

යකිනාරං බොහෝ සෙයින් අතු බෙදෙමින් මීටර් 2 දක්වා උසට වර්ධනය වන පැඟිරි සහිත කුඩා දේශීය ශාකයකි. ඇතැම් විට පඳුරක් ආකාරයෙන් දැක ගත හැකිය. කඳේ සහ අතුවල කටු පිහිටා ඇත. ළපටි පත්‍ර ළා කොළ හෝ කහ පැහැති වන අතර මේරූ පත්‍ර තද කොල පැහැයක් ගනී. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් සුදු පැහැතිය. ඵලය මංසල බදරියකි. ඵලය තුල බීජ රැසක් පිහිටා ඇත. ඵලාවරණය පැඟිරි සහිත ග්‍රන්ථීමය වේ. බීජ මගින් සහ මුල් මගින් ව්‍යාප්තිය සිදු වේ. යකිනාරං Rutaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

ප්‍රතිශ්‍යා, ඇදුම, අජීර්ණය, ආමාතිසාර, උණ, ආහාර අරුචිය, පක්ෂඝාත, සන්ධි ඉදිමුම්, චර්ම රෝග, සන්නි රෝග, සර්ප විෂ, අර්දිත (මුහුණේ කොටසක් අකර්මන්‍ය වීම වැනි) රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී යකිනාරං ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, ගෙඩි ආදිය භාවිතා කරයි. යකිනාරං කොළ තැම්බූ වාෂ්ප ආග්‍රහණය කිරීම ප්‍රතිශ්‍යාවට සහනය ගෙනෙයි. මෙම කොළ කොටා මිරිකා ගත් යුෂ යොදා සකස්කරගත් කැඳ ප්‍රතිශ්‍යාවේදී සෙම පැසවීම සඳහා මෙන්ම රුධිරයේ මේදය පාලනය කිරීමටද ගුණදායකය. අර්දිත රෝගයට ප්‍රතිකාරයක් ලෙස යකිනාරං කොළ අඹරාගත් ප්‍රලේපය මුහුණේ ආලේප කරයි. සන්ධි ඉදිමීම, පක්ෂඝාත, අර්දිත ආදියට ගෙඩිවලින් ලබා ගන්නා තෙල් ආලේප කරයි. යකිනාරං කොළ තැම්බූ කෂායෙන් සේදීම කැසීම් සහිත චර්ම රෝග සඳහා ප්‍රතිකාරයකි. මෙලෙස ප්‍රතිකාර සඳහා යකිනාරං ඒකියව යොදා ගන්නා අවස්ථා රැසකි. එමෙන්ම දේශීය දළු අනුපානවල යොදන එක් ඖෂධ වර්ගයක් ලෙස යකිනාරං කොළ සහ පොතු භාවිතා කරයි.

යකිනාරං කොළ දුම් ඇල්ලීමෙන් මඳුරුවන් පලවා හැරිය හැකිය. මෙම ගෙඩි යාග හෝමවලදී පැඟිරි පස්පංගුව සඳහා ගනී. ගම්බදව බලි තොවිල්, යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ගුරුකම් ආදිය සඳහා ද යොදා ගනී. යකිනාරං ගෙඩි විනාකිරි යොදා සකස්කරන ලද රසකාරක ව්‍යංජන රසවත් කිරීමට භාවිතා කරයි. එය උණ නිසා ඇතිවන අරුචියට යෙදීමද යොග්‍ය වේ.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය 

Read More

නිදිකුම්බා [Nidikumba] (Mimosa pudica)

නිදිකුම්බා පොළවට සමාන්තරව වර්ධනය වන වැල් ශාකයකි. ද්වී පක්ෂවත් සංයුක්ත පත්‍ර ස්පර්ශ සංවේදීය. එම නිසා නිදිකුම්බා යන නම යෙදී ඇත. පත්‍ර නටුවල සහ කඳෙහි තියුණු කටු පිහිටා තිබේ. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා රෝස පැහැති මල අලංකාරවත්ය. ඵලය බූව සහිත කරලකි. එක් කරලක් තුල බීජ 3-4 සංඛාවක් පිහිටා තිබේ. නිදිකුම්බා  Fabaceae  කුලයට අයත් ශාකයකි.

සමේ රෝග,අතීසාරය, දියවැඩියාව, ඇදුම, ස්වාසනාලිකා ප්‍රදාහය, තුවාල ආදියෙන් සිදුවන අධික ලේ වහනය, මුත්‍රාශයේ ඇති වන ගල්, මුත්‍ර ආසාදන, ඉදිමුම්, අර්ශස්, ඔඩු සහිත වණ, ලාදුරු, සුදු කබර, ගර්භාෂයේ රෝග, හිසකෙස් ගැලවීයාම, සන්ධි ප්‍රදාහය හෙවත් ආතරයිට්ස්, ගුද මාර්ගය ආශ්‍රිතව ඇතිවන භගන්ධර රෝගය, පැසවන ලද තුවාල, දත් කැක්කුම ආදී රෝග රැසකට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා නිදිකුම්බා ශාකයේ කොළ, මුල්, මල් ආදිය භාවිතා කරයි. නිදිකුම්බා මානසික අවපීඩනය දුරු කරයි. පිළිකාවන්ට ප්‍රතිවිරොධීතාවයක් දක්වයි. ස්වේද කාරක, මුත්‍ර කාරක සහ වමන කාරක ආදී ගුණ සහිතයි.

සම්පූර්ණ නිදිකුම්බා ශාකයම ගෙන තම්බා එම ජලයෙන් සේදීම මගින් ඇතැම් චර්ම රෝගවලට සහනය ගෙනෙයි. කල් ගතවූ තුවාල හෝ අලුත කැපී රුධිරය ගලන තුවාලවල මතුපිට නිදිකුම්බා ශාකය තළා ඒ යුෂ ආලේප කළ විට රුධිරය ගැලීම නතර වී ඉක්මන් සුවයක් ලැබේ. නිදිකුම්බා මුල් කෂායෙන් කට සේදීමෙන් දත් කැක්කුම, විදුරුමස් දියවීම, දත් දිරාපත්වීම, මුඛ ආසාදන වැනි මුඛාශ්‍රිත රෝග සුව වෙයි. නිදිකුම්බා ගසේ මුල් හොඳින් පිරිසුදු කර වියළා කුඩු කර එම කුඩු තේ හැඳි භාගයක් වතුර වීදුරුවකට දමා දින කිහිපයක් පානය කිරීමෙන් රුධිරය පිටවන අතීසාරයෙන් මිදිය හැකියි. නිදිකුම්බා මුල් කෂාය සාදාගන්නේ නිදිකුම්බා මුල් ස්වල්පයකට වතුර පත 4ක් පමණ දමා සිඳවා පෙරා ගැනීමෙනි. ඒමෙන්ම නිදිකුම්බා මුල් කෂාය රුධිරය පිටවන අර්ශස් සුවයටත් මුත්‍රා ආසාදන සුවයටත් යෝග්‍යයි. නිදිකුම්බා මුල් ග්‍රෑම් 60ක් පමණ අරගෙන එය බඳුනකට දමා එයට වතුර පත අටක් මිශ්‍ර කර එය පත එකකට සිඳවා උදේ සවස පත භාගය බැගින් පානය කළොත් මුත්‍රා ගල් දියවීමට, මුත්‍රා අඩස්සිය සුවයට, මුත්‍රා දැවිල්ල සුවයට වගේම රුධිරය පිටවන අර්ශස් රෝගයටත් එය ගුණදායකය.

ස්ත්‍රී රෝග සඳහා භාවිත කරන ඔෟෂධ අතර ප්‍රධානතම ඔසුවකි නිදිකුම්බා. ස්ත්‍රී ප්‍රජනක පද්ධතිය ආශ්‍රිත සෑම රෝගයකටම පාහේ නිදිකුම්බා තැම්බූ දියෙන් සේදීමෙන් සුවයක් ලැබේ. සමේ ආසාදන නිසා හොරි, දද, කුෂ්ඨ ඇතිවී ඒවා කැසීම නිසා තුවාල හටගත හැකි අතර ඒ තුවාල සුවයටත්, කැසීමේ තත්ත්ව නැති කිරීමටත් විෂබීජ නාශනය කිරීමටත්, නිදිකුම්බා කොළ, මල් තැම්බූ වතුරින් ශරීරය සේදිය හැකිය. නිදිකුම්බා කොළ වියළාගෙන හොඳින් කුඩු කර ඒ කුඩු තේ හැන්දක් හෝ භාගයක් කිරිත් සමඟ මිශ්‍ර කර කෑම ඉහත කී සෑම රෝගයකටම ගුණදායකයි. ඉක්මනින් තුවාල වියළා සුව වීමක් ද එහිදී සිදුවේ. ආතරයිටිස් රෝගය වැලඳීමෙන් මිදෙන්නත් වැලඳුණු ආතරයිටිස් රෝගය සුව වන්නත් නිදිකුම්බා කොළ මඳ පවනේ වියළා කුඩු කරගෙන දිනපතා උදේ සවස එයින් ස්වල්පය බැගින් ගොටුවට දමා උණුවතුරින් තම්බා තේ මෙන් පානය කිරීම ප්‍රතිඵලදායකය.

මූලාශ්‍ර_   රාජගිරිය දේශීය වෛද්‍ය විද්‍යා ආයතනයේ ජේ‍ෂ්ඨ කථිකාචාරිනී එස්.කේ.එම්.කේ. හැරපත්දෙණිය මහත්මියගේ ලිපියක් ඇසුරින් සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

රන්වන් කටුකරඬු [Ranwan Ktukaradu] (Barleria lupulina)

මෙය මීටර් 1.5 දක්වා උසට පඳුරක් ආකාරයෙන් වැඩෙන ශාකයකි. දිගැටි හැඩයෙන් යුත් තද කොළ පැහැති පත්‍රවල නාරටි රතු/දුඹුරු පැහැයෙන් යුක්තය. පත්‍ර නටුවෙහි මුල තියුණු කටු සහිතය. පුෂ්පමංජරියක හට ගන්නා මල් කහ තැඹිලි පැහැතිය. මෙහි ඵලය උලක් වැනි අවයවයක් සහිත ස්ඵෝටිකාවකි. රන්වන් කටුකරඬු ශාකය Acanthaceae කුලයට අයත්ය.

ප්‍රධාන වශයෙන් සර්ප විෂ සහ කෘමි දෂ්ඨන සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මෙම ශාක කොටස් භාවිතා කරයි. එමෙන්ම මාංශ පේශී ලිහිල් කිරීමට, වාත වේදනා, ගෙඩි, කුරුළෑ, බඩවැල් තුළ හට ගන්නා තුවාල, දියවැඩියාව, ස්නායු ආබාධ අාදිය සඳහා ද රන්වන් කටුකරඬු ශාකයේ කොළ, මුල් ආදිය භාවිතා කරයි. වේදනා නාශක සහ විෂබීජ නාශක ගුණ සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ අන්තර්ජායෙන්

Read More

බටකිරිල්ල [Batakirilla] (Erythroxylum moonii)

බටකිරිල්ල බෙහෙවින් අතු බෙදෙමින් පඳුරක් ලෙස වැඩෙන කුඩා ශාකයකි. පොත්ත ළා දුඹුරු පැහැතිය. පත්‍ර ඉලිප්සාකාර - ලංසාකාරය. පොකුරක 1ක් හෝ 2ක් ලෙස පිහිටා ඇති කුඩා මල් සුදු පැහැතිය. ඵලය කොළ පැහැති බදරියකි. ඉදුණු පසු දීප්තිමත් රතු පැහැයක් ගනී. එය කෑමට ගත හැකිය. එක් ඵලයක් තුල එක් බීජයක් පිහිටා ඇත. මෙය ගෘහ අලංකරණය සඳහා ද යොදා ගත හැකි ශාකයකි. එමෙන්ම තොවිල්, යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ගුරුකම්, යාග හෝම ආදිය සඳහා ද බටකිරිල්ල ශාකය යොදා ගනී. ලංකාවේදී සහ ඉන්දියාවේදී හමුවන මෙම ශාකය Erythroxylaceae කුලයට අයත් ය.

ප්‍රධාන වශයෙන් වටපණු, කොකුපණු, කිරිපණු, පටිපණු ආදී පණු රෝග සඳහා සහ මාන්දමට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී බට කිරිල්ල ශාකයේ කොළ සහ දළු නොයෙක් ආකාරයෙන් භාවිතා කරයි. බටකිරිල්ල කොළ අව්වේ වියළා කුඩු කොට එම චූර්ණය මී පැණියෙන් කලවම් කර කෑමට දීම. බටකිරිල්ල දළු චූර්ණය හා බැදි හාල් කුඩු මී පැණියෙන් අනා කෑමට දීමෙන් පසු විරේචක ඔසුවක් භාවිතා කිරීමෙන් වටපණුවන් විනාශ වන බව සඳහන්. කුඩා දරුවන්ගේ තද පණු ගායට මෙම ශාකයේ පොතු කෂාය කර පොවන බව දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයේ සඳහන් වේ. ගම්බද මව්වරු දරුවන්ගේ පණු රෝග සඳහා බටකිරිල්ල කොළ යොදා සාදන අග්ගලා කෑමට දෙති. එමෙන්ම බට කිරිල්ල දළු ව්‍යාංජනයක් ලෙස ද සකසා අහාරයට එක්කර ගත හැකිය.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය

Read More

පෝටා වැල් [Pota Wel] (Pothos scandens)

Pothos උද්භිද ගණයට අයත් ශාක විශේෂ 4 ක් මෙරටින් වාර්ථා වී ඇති අතර එයින් විශේෂ තුනක්ම අප රටට ආවේනික වේ. මෙම විශේෂ 4 අතරින් දේශීය ශාකය වන Pothos scandens පෝටා වැල් නමින් හඳුන්වා ඖෂධ සඳහා භාවිතා කරයි. පෝටා, පුරුක්වලින් හට ගන්නා කුඩා මුල් මඟින් ආධාරක ශාකයක් මත වැඩෙන බහුවාර්ෂික වැල් ශාකයකි. උප ආයත-ලංසාකාර හැඩැති පත්‍ර ඒකාන්තරව පිහිටයි. පත්‍ර නටුවෙහි පියාපත් දක්නට ලැබේ. මේරු පත්‍ර කද කොළ පැහැති වන අතර ළපටි පත්‍ර ලා කොළ හෝ කහ පැහැයක් ගනී. ජද ශුකියක් වන පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා කහ පැහැති මල් ද්වී ලිංගිකය. ඵලය ඉලිප්සාකාර බදරියකි. එය කොළ පැහැති වන අතර ඉදෙන විට තද රතු - රෝස රතු පැහැයට හැරේ එළුවන්ගේ ප්‍රියතම ආහාරයක් ලෙස ද සැලකෙන පෝටා Araceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි.

පොටා වැල් ප්‍රධාන වශයෙන් කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී පත්තු, මැල්ලුම් සහ තෙල් සෑදීම සඳහා භාවිතා කරයි. එමෙන්ම පිස්සුබලු විෂ, උණ, මුත්‍ර රෝග, දන්ත රෝග, පණු රෝග, සර්ප විෂ, තුවාල, වණ, අක්මා රෝග, ඇදුම ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී පෝටා වැලේ කොළ සහ සම්පූණ ශාකයමත් භාවිතා කරන බව සඳහන්. පිස්සු බලු විෂට ඒකීය ඖෂධයක් ලෙස පොටා කොළ කැඳ සාදා දෙයි. ගැහෙන උණට පෝටා වැල් කලං 12 ක් පත 8 එකට සිඳුවා බොන්ට දෙයි. පණු මාන්දමට පෝටා කොළ ඉස්ම තල තෙලින් යොදා ප්‍රතිකාර කරයි. 

ගැමියන් ගොබ අවස්ථාවේ පවතින ළපටි පෝටා කොළ තෙල් දමා හෝ එකවර කිරි දමා ව්‍යංජනයක් ලෙස පිසගනී. එමෙන්ම ළපටි කොළ කලවම් පලා මැල්ලුමට එක්කර ගනී. ඉඳුණු ගෙඩි තම්බා කෑමට ගත හැකිය. පෝටා වැල කප්පාදු කිරීමෙන් විසිතුරු ශාකයක් ලෙස සකසා ගෘහ සහ උද්‍යාන අලංකරණයට යොදා ගැනීමට පුළුවන. මෙම වැල ශක්තිමත් කෙඳිවලින් යුක්ත වන හෙයින් ගම්බද ජනයා කූඩා විවීම, කඹ අඹරා ගැනීම සහ වරිච්චි බිත්ති බැඳීම ආදිය සඳහා උපයෝගී කර ගනී.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

කොබ්බෑ [Kobbe] (Allophylus cobbe)

කොබ්බෑ බොහෝ සේ අතු බෙදී පඳුරක් ආකාරයට වර්ධනය වන දේශීය ශාකයකි. වැලක් ආකාරයෙන්න වර්ධනය වන නිසා කොබ්බෑ වැල් ලෙසද හඳුන්වයි. ත්‍රිපත්‍රි සංයුක්ත පත්‍රවල සියුම් බූවක් පිහිටයි. ශාඛාවන්ගේ අග්‍රස්ථයෙන් හට ගන්නා පුෂ්ප මංජරිය කොළ පැහැතිය. ඉතා කුඩා මල් සුදු කොළ පැහැයෙන් යුක්ත ය. මාර්තු / මැයි හා සැප්තැම්බර් /ඔක්තොබර්  මාසවලදී මල් පිපේ. කොළ පැහැති කුඩා ගෙඩි ඉඳුණු පසු දීප්තිමත් රතු පැහැයක් ගනී. මෙය ලංකා‍වේදී සහ ඉන්දියාවේදී පමණක් හමුවන ශාකයකි. ඖෂධීය භාවිතාවන්ට අමතරව ගැමියන් ගොවිතැනේදී භාවිතා කරන උකුනුගස් ආදිය තැනීමට කොබ්බෑ ශාකය යොදා ගනී. කොබ්බෑ Sapindaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

කොබ්බෑ දේශීය කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී භවිතාවන ප්‍රකට ඖෂධයකි. එමෙන්ම සර්ප විෂ, තුවාල, ඉඳිමුම් ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදීද කොබ්බෑ ශාකයේ කොළ, දළු, පොතු ආදිය භාවිතා කරයි. තුවාලයක ලේ නැවැත්වීමට කොබ්බෑ දළු කීපයක් කථා නොකර රෝගියාට පෙනෙන සේ අල්ලේ පොඩිකර තුවාලයට තබා බැඳීම පැරණි ප්‍රතිකාරයකි. පරණ තුවාලයක කොස්ස කැපීමට කොබ්බෑ දළු එළඟිතෙලින් තම්බා අඹරා තුවාලයට බඳියි. එම තුවාලය වියළීමට මඟුල් කරඳ පොත්තේ පිට සුඹුලු සමඟ තල තෙලින් තම්බා අඹරා බැඳිය යුතුය. ඇමැට්ටි, තැළුම්, ඉදිමුම්, ඇට පිපිරීම් ආදියේදී කොබ්බෑ කොළ පොතු, ඇට්ටමුරා කොළ පොතු, අමුකහ, දියලුනු දමා කොටා බැඳීමට නියම කර ඇත. කොබ්බෑ කොළ පොතු, ගස් රුක්අත්තන කොළ පොතු, දිවිකදුරු කොළ පොතු කොටා මලවා බැඳීම සර්ප විෂට ප්‍රතිකාරයකි. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය 

Read More

එළ ගොරකා [Ela Goraka] (Garcinia zeylanica)

මෙය කළු දුඹුරු පැහැති පොත්තක් සහිත මීටර් 20 පමණ ඉහලට වර්ධනය වන මෙරටට ආවේනික ශාක විශේෂයකි. රතු ගොරකා ශාකයට බොහෝ සෙයින් සමාන වන අතර තරමක් දුර්ලභ ය. සරල පත්‍ර තද කොළ පැහැතිය. පුෂ්ප ඒක ලිංගිකය. ගැහැනු මල පිරිමි මලට වඩා විශාලය. ඇතැම් කාලවලදී කඳ පැලී කහ පැහැති ලාටු වර්ගයක් නිකුත් වේ. මාංසල ඵලය කොළ පැහැති වන අතර ඉඳුණු පසු කහ පැහැයක් ගනී. සාපේක්ෂව රතු ගොරකා ගෙඩියට වඩා තරමක් විශාලය. ගෙඩියක් තුල සරු බීජ 1 - 2 පිහිටා තිබේ. මඳය සුදු පැහැතිය. එය පැණි රසින් යුක්ත වන අතර පළතුරක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. එළ ගොරකා Clusiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

ගුණාත්මක වශයෙන්ද රතු ගොරකාවලට බොහෝ සෙයින් සමානය. එමෙන්ම රක්තවාතය, වණ, බඩවැල්වල රෝග, ආහාර අරුචිය, කලක් පවතින කුසගිනි මදිකම, සත්ව රෝග, කැඩුම් බිඳුම් වැනි රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට එළ ගොරකා ශාකයේ කොළ, පොතු, මල්, ගෙඩි, ආදිය යොදා ගන්නා බව සඳහන් වේ. විෂබීජ නාශක සහ විරේචක ගුණ සහිතයි.

Read More

කබරස / කබරොස්ස [Kabarasa / Kabarossa] (Smilax zeylanica)

Smilax උද්භිද ගණයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂ 3 ක් ලංකාවෙන් හමුවන අතර එයින් Smilax perfoliata මහ කබරොස්ස ලෙසත් Smilax zeylanica හීන් කබරොස්ස ලෙසත් හඳුන්වා ඇත. කබරොස්ස ආධාරක ශාකයක් මත නැගී වර්ධනය වන වැලකි. කොළ පැහැති කඳහෙි තියුණු කටු පිහිටා තිබේ. සරල ඒකාන්තර පත්‍රවල පත්‍ර තලය දිළිසෙන සුලුය. ඇතැම් විට පත්‍රමත සුදු පැහැති පුල්ලි දැක ගත හැකිය. පත්‍ර නටුව සමීපයෙන් හට ගන්නා පහුරු ආධාරක ශාක මත පැතිරී වර්ධය වීමට උපකාරී වේ.  කොළ පැහැති මල් පුෂ්ප මංජරියක හට ගනී. ඵලය මදක් ගෝලාකාර බදරියකි. පොකුරු වශයෙන් දක්නට ලැබෙන කොළ පැහැති ගෙඩි ඉදෙන විට ක්‍රමයෙන් රතු පැහැයට සහ කළු පැහැයට හැරෙයි. ගෙඩියක් තුල බීජ දෙකක් පමණ පිහිටයි. කබරොස්ස Smilacaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

වාතරක්ත, සන්ධිගත වාත රෝග, ගෙඩි, වණ, පිළිකා, චර්ම රෝග, අක්ෂි රෝග සන්ධි ඉදිමුම්, ඔඩු සහිත තුවාල, බල්ලන් සපා කෑම වැනි රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී කබරොස්ස ශාක කොටස් භාවිතා කරයි. මෙහි මුල්, දඬු, ගැට, කොළ, දළු, අල සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් ඔසු පිණිස ගනී. කබරොස්ස යොදා නිපදවන අරිෂ්ට, චූර්ණ, රසායන වර්ග රැසකි. චීන අල නම් ඖෂධය නොමැති විට ඒ වෙනුවට කබරොස්ස භාවිතා කළ හැකි බව සඳහන් වේ. කබරොස්ස දේශීය කෘෂිකාර්මික කටයුතුවල යෙදෙන කෙම් ක්‍රම සඳහා මෙන්ම භූත විද්‍යා කටයුතු සඳහා ද උපයෝගී කර ගන්නා ශාකයකි. මුත්‍රකාරක, ස්වේදජනක, අග්නිකාරක, ඉදිමුම් නසන, රුධිරය පිරිසිදු කරන ආදී ගුණයන් සහිතයි.

දේශීය ජලභීතිකා වෙදකමේ රෝග විනිශ්චය සඳහා කබරොස්ස මුල් උපයෝගී කර ගනී. සපන ලද බල්ලාගේ විෂ ඇති නැති බව දැන ගැනීම පිණිස කබරොස්ස මුල් ඇල් දියෙන් ගලගා දෂ්ඨ ස්ථානයේ මතුපිට ආලේප කරයි. මෙම පරීක්ෂණයට අනුව විනාඩි 30 ක් පමණ කාලයකදී දෂ්ඨ ස්ථානයේ අමුතු වේදනාවක් හට ගනී නම් සපාකෑවේ පිස්සු බල්ලෙකු බව නිගමනය කරයි.  

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු සහ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්  

Read More

උගුරැස්ස [Uguressa] (Flacourtia indica)

උගුරැස්ස මීටර් 10 දක්වා උසට වර්ධනය වන ශක්තිමත් කඳක් සහිත බහුවාර්ෂික ශාකයකි. මෙහි කඳෙහිත් ළපටි රිකිලිවලත් තියුණු කටු පිහිටා තිබේ. ළා දුඹුරු පැහැති පොත්ත සිනිඳු ය. හරිත පැහැ මදක් දිළිසෙන ස්වභාවයෙන් යුක්ත පත්‍රවල පත්‍ර දාරය දැති සහිතය. ඉතා කුඩා මල් කහ පාටට හුරු සුදු පාටින් යුක්ත වන අතර ඒවා ද්වීලිංගිකය. ගොලාකාර කොළ පැහැති ඵලය ඉඳුණු පසු තද දම් පැහැයක් ගනී. කැලෑබද ප්‍රදේශවල වැවෙන මෙම දේශීය උගුරැස්ස ශාකයේ ගෙඩි කුඩා වන අතර මෙකල නිවෙස්වල සුලභව වගා කර ඇති Flacourtia jangomas නම් විදේශීය උගුරැස්ස විශේෂයෙහි ගෙඩි එමෙන් කිහිප ගුණයක් විශාලය. පැණි රසැති මදක් කහට රසයෙන් යුත් ඉදුණු උගුරැස්ස ගෙඩි රසැති ගුණැති පළතුරකි. උගුරැස්ස යුෂ බුදුන්වහන්සේ භික්ෂූන්වහන්සේලාට නොකල්හි වැළඳීමට සුදුසු යැයි අනුදැන වදාල අෂ්ටපාන වලින් එකකි. උගුරැස්ස Flacourtiaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

සෙංගමාලය, ප්ලීහා රෝග, වාත රෝග, ඇදුම, පීනස, ක්ෂය රෝගය, දියවැඩියාව, මුත්‍ර දෝෂ, සෙම් රෝග, අක්ෂි ආබාධ, පිපාසය, අතීසාරය, හිසරදය, වමනය සහ ඔක්කාරය ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශ්‍යයෙන්උගුරැස්ස ගෙඩි, පොතු සහ කොළ යොදා සෑදූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. ඉඳුණු උගුරැස්ස ගෙඩි යොදාගෙන සාදා ගන්නා පරුෂ්‍යාදී පැණිය කුඩා දරුවන්ගේ උගුරේ සෙම ගතිය, සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව, කැස්ස සහ පීනස ආදි රෝගයන්ට ගුණදායක ය. තවද ප්‍රසූතියෙන් පසුව ඇතිවන වාත වේදනා ආදිය සමනය කිරීම සඳහා උගුරැස්ස ඇට යෙදූ ඖෂධ ද, කැඩුම් බිඳුම් වෙදකම සඳහා උගුරැස්ස මුලේ පොතු ද භාවිතා කරන බව සඳහන්.උගුරැස්ස ආහාර රුචිය ඇතිකරවන කුසගිනි වඩවන ගුණ සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

වැටකේ [Wetake] (Pandanus kaida)

ස්ත්‍රී ශාකය

මෙය බොහෝ දුරට වෙරළබඩ ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව සහ දියසීරාව සහිත පහත් බිම්වල වැවෙන දිගු පත්‍ර සහිත බහුවාර්ෂික ශාකයකි. මෙහි පිරිමි ශාකය දුනුකෙයියා යනුවෙන්ද ස්ත්‍රී ශාකය වැටකෙයියා යනුවෙන්ද වර්ග දෙකක් ලෙස හඳුන්වා ඇත. වැටකේ ශාකයේ කඳෙන් පහලට ඇදෙන ආධාරක මුල් රැසකින් එය පොළවට සම්බන්ධ වී තිබේ. පත්‍රයක් අඩි 4-5 දක්වා දිගු වන අතර පත්‍ර දාරයෙහි කටු වැනි ව්‍යුහයන් පිහිටා තිබේ. අලංකාරවත් පුෂ්ප මංජරිය ඉතා සුවඳවත් ය. කොළ පැහැති වැටකේ ඵලය ඉදුණු විට තැඹිලි පැහැයක් ගනී. වැට‍කේ Pandanaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

උණ, අපස්මාරය, ශ්‍රවණ ආබාධ, අක්ෂි රෝග, අජීර්ණය, කුසගිනි මදිකම, ඉරුවාරදය, දියවැඩියාව, මානසික රෝග, අර්ශස්, කුෂ්ඨ රෝග, වණ, ආමවාතය, මුත්‍ර අඩස්සිය, කැඩුම් බිඳුම් ආදී රෝග තත්වයන් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී වැටකේ ශාකයේ මුල්, අල, මල්, දඬු, ගෙඩි, ඇට ආදිය යොදා තැනූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. වැටකේ මොලයට හිතකරයි. රුධිරය පිරිසිදු කරයි. වාජීකරණයි. ස්වේද ජනකයි. වේදනා සමනය කරයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ වෙනත්
සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

පිරිමි ශාකය

Read More

ගංසූරිය [Gansuriya] (Thespesia populnea)

ඇතැම් පළාත්වල සූරිය යනුවෙන්ද හඳුන්වන ගංසූරිය මීටර් 15 පමණ උසට වර්ධනය වන දේශීය ශාකයකි. කඳේ පිට පොත්ත රළු වන අතර වා සිදුරු සහිතයි. තද කොළ පැහැයෙන් යුතු සරල පත්‍ර ඒකාන්තරව පිහිටා තිබේ. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර - හෘදයාකාර ය. සෙ.මි 12 පමණ දිගට වැඩෙන පත්‍රවල කෙලවර තියුණ උල් හැඩයක් ගනී. තනි තනිව හට ගන්නා ද්විලිංගික පුෂ්ප කහ පැහැති වන අතර පරවන විට රෝස රතු පැහැයකට හැරේ. වසර පුරා මල් දැගත හැකිය. ඵලය ගෝලාකර නොපැලෙන ස්ඵෝටිකාවකි. අණ්ඩාකාර හැඬයෙන් යුත් බීජ බූව සහිතය. සෙවණ සහ අලංකාරය සඳහා ද සිටුවිය හැකි ගංසූරිය ශාකය Malvaceae උද්භිද කුලයට අයත් ය. 

ගංසූරිය ප්‍රධාන වශයෙන් චර්ම රෝග සහ කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී භාවිතා කරයි. දද, කුෂ්ට, හොරි, ගෙඩි, වණ, තුවාල, ඉදිමුම්, අර්ශස්, උදරයෙහි වාතය එකතු වීම සහ කැඩුම් බිඳුම් වෙදකම සඳහා මෙම ශාකයේ කොළ, මුල්, මල්, ගෙඩි සහ පොතු ආදිය යොදා ගනී. ගංසූරිය කොළ සහ පොතු තැම්බූ ජලයෙන් සෙදීමෙන් තුවාල සුව වීම ඉක්මන් කරයි. යෝනි ප්‍රදාහයට පොතු තැම්බූ ජලයෙන් සේදීම ගුණය. සමේ රෝගවලදී ගංසූරිය පොතු කෂාය හෝ පොතු තැම්බූ වතුරෙන් සේදීම ප්‍රශ්ස්ථය. එමෙන්ම ගංසූරිය භාවිතා කර සාදා ගන්නා පැණිය චර්ම රෝග සඳහා යෙදිය හැකි තවත් ඖෂධයකි. කොළ පොතු වියළා කුඩුකරගත් චූර්ණය තේ වෙනුවට භාවිතා කල හැකි ඖෂධීය පානයකි. ගංසූරිය කොළ, පොතු, ගෙඩි තැම්බූ ජලය පානය කිරීමෙන් රුධිරය පිරිසිදු වේ. එය සියළු චර්ම රෝග සඳහා ගුණදායක ය. ගංසූරිය වේදනා නාශක, විෂබීජ නාශක, මුත්‍ර කාරක, විරේචක ආදී ගුණයන් සහිතයි.

තුවක්කුවල ලී මිට සෑදීමට මෙන්ම උදළු, පිහියා වැනි ගැමි කෘෂිකාර්මික උපකරණවල මිටවල් සෑදීමටත් ගංසූරියා ලීය යොදා ගනී. මෙම කොළ පලාවක් ලෙස කෑමට ගත හැකිය. දල්ල මලවා කෑමට ගැනීමෙන් පණු රෝග නැසෙන බව ගැමියන්ගේ අත්දැකීමකි. ගංසූරිය මල් හා ගෙඩි වලින් සිලක්, වූල් හා සේද රෙදි සඳහා යෙදිය හැකි ඩයි වර්ග නිපදවයි. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

කිරි අඟුණ [Kiri Aguna] (Tylophora pauciflora)

කිරි අඟුණ අධාරක ශාකයක් මත හෝ පොළවට සමාන්තරව වර්ධනය වන බහු වාර්ෂික වැල් ශාකයකි. එතරම් ශක්තිමත් නොවූ මෙහි කඳ කොළ පැහැතිය. බිම දිගේ වර්ධනය වන ශාඛාවලින් පොළවට මුල් ඇදේ. හරිත පැහැ සරල සම්මුඛ පත්‍ර දිළිසෙන සුලුය. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් සුදු මිශ්‍ර කහ හෝ කොළ පැහැයක් ගනී. ඵලය වරාවකි. එය පිපිරී යෑමෙන් කෙඳි සහිත බීජ සුළඟේ පාවී ගොස් ව්‍යාප්ති සිදුවේ. කිරිඅඟුණ කොළ, මැල්ලුමක් ලෙස සහ සලාදයක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. කිරි අඟුණ Asclepiadaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

සෙම් රෝග, සුදු කබර, අර්ශස්, ගෙඩි, වණ, ස්වාසනාළිකා ප්‍රදාහය, අජීර්ණ, ඉදිමුම්, අක්ෂි රෝග, සර්ප විෂ, පිස්සු බලු විෂ, පණු රෝග, පක්ෂඝාතය, මානසික ආතතිය ආදී රෝග අවස්ථා බොහෝමයක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී කිරිඅඟුණ ශාකයේ කොළ, දළු, මුල්, දඬු සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් භාවිතයට ගනී. කිරිඅඟුණ කොළ කිරි දෙන මව්වරුන්ගේ ක්ෂීරය වර්ධනය කරන පළාවක් ලෙස ඉතා ප්‍රකටය. එමෙන්ම එය ගර්භණී මව්වරුන්ගේ මලබද්ධය නැති කිරීමටද උපකාරී වේ. සතියකට වරක් කිරිඅඟුණ කොළ මැල්ලුම් ලෙස ආහාරයට ගැනීම ඇදුම සහ දියවැඩියා රෝගීන්ට ගුණදායකය. විශේෂයෙන් විෂනාශක ගුණයෙන් යුක්තය.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

කෝවක්කා [Kowakka] (Coccinia grandis)

කෝවක්කා ආධාරක ශාකයක් මත නැගී වර්ධනය වන දේශීය බහුවාර්ෂික වැල් ශාකයකි. මේරූ කඳ සුදු පැහැති වන අතර ලපටි ශාඛා කොළ පැහැතිය. පහුරු ආධාරයෙන් ඉහලට වර්ධනය වේ. සරල පත්‍රවල දාර සියුම් කටු වැනි කඩතොළු සහිත බවකින් යුක්ත ය. මල් සුදු පැහැතිය. අණ්ඩාකාර හැඬයෙන් යුක්ත කොළ පැහැති ඵලය සෙ.මි. 8 පමණ දිගට වැඩෙන අතර මෝරන විට දීප්තිමත් රතු පැහැයකට හැරේ. කෙන් ගෙඩි යනුවෙන්ද හඳුන්වන කෝවක්කා පැසුණු ගෙඩි ව්‍යංජනයක් ලෙසත්, කොළ මැල්ලුමක් හෝ සලාදයක් ලෙසත් සකසා ආහාරයට ගත හැකිය. එමෙන්ම කෝවක්කා ගෙඩි පෙති ගසා ගැඹුරු තෙලේ බැද ආහාරයට ගැනීමටත්, ළපටි ගෙඩි සලාදයක් ලෙස සාදා ගන්නටත් හැකි ය. ආහාරමය සහ ඖෂධීය වටිනාකම් රැසක් සහිත කෝවක්කා Cucurbitaceae කුලයට අයත් ශාකයකි. 

වෙදකමට සම්බන්ධ මූලාශ්‍රවල ග්‍රාම්‍ය හෙවත් ගම්වල වැවෙන සහ වන්‍ය හෙවත් කැලැබදව වැවෙන වශයෙන් කෝවක්කා ප්‍රභේදය දෙකක් ගැන සඳහන් වේ. ග්‍රාම්‍ය වර්ගය අහාර සඳහා භාවිතා කරන බවත්, ඖෂධ සඳහා සුදුසු වනයේ වැවෙන වර්ගය බවත්, එහි පංචාගයම තිත්ත රසින් යුක්ත බවත් දක්වා ඇත.

කෝවක්කා රුධිරයේ සීනි මට්ටම පාලනය කිරීමට සමත් බව නිසා මෑත කාලයේදී බෙහෙවින් ප්‍රචලිත වූ ශාකයකි. එමෙන්ම වණ, තුවාල, ඉදිමුම්, උණ, සෙංගමාලය, අක්මාවේ ආබාධ, කැස්ස, ඇදුම, ලය පීනස, මුඛ රෝග, රක්තහීනතාවය, පෝෂණ ඌණතා, ලාඳුරු ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මෙම ශාකයේ කොළ, ගෙඩි ඇතුළු සම්පූර්ණ ශාකයමත් යොදා ගනී. කෝවක්කා වේදනා නාශක, කුසගිනි වඩවන ආදී ගුණ සහිතයි. 

දියවැඩියා රෝගීන්ට කෝවක්කා කොළ යුෂ දිනපතා පානය කිරීමෙන් ශරීරයේ සීනි මට්ටම පාලනය කර ගැනිමේ හැකියාව පවතී. වර්තමානයේ විවිධ පරීක්ෂණ මගින්ද කෝවක්කා දියවැඩියාවට ඉතා සුදුසු ඖෂධයක් ලෙස සනාථ කර ඇත් දියවැඩියා රෝගීන් තම රෝග තත්වය සදහා ඖෂධයක් ලෙස හෝ ආහාරයක් ලෙස වෛද්‍ය උපදෙස් වලින් තොරව කෝවක්කා භාවිතා නොකල යුතුය. කෝවක්කා ගෙඩි ව්‍යංජනය සහ කොළ මැල්ලුම මලබද්ධයට සහ අර්ශස් රෝගයට බෙහෙවින් ගුණදායක ය. මෙම ශාකයේ පවතින ප්‍රතිඔක්සිකාරක ගුණය නිසා කෝවක්කා ආහාරයට ගැනීමෙන් වයසට වඩා තරුණ පෙනුමක් ලබා ගැනීමටත්, පැහැපත් සමක් සහ දිගු කෙස් කලඹක් ලබා ගැනීමටත් හැකියි. කෝවක්කා සමෙහි ඇති වන රෝගවලටද ගුණදායක ය. කැසීම්වලට, හොරි, දද, කුෂ්ඨ, පලු වැනි අවස්ථාවලදී කෝවක්කා ගෙඩි යුෂ හෝ පත්‍ර යුෂ දිනකට දෙවතාවක් බැගින් සතියක් පමණ එම ස්ථානයේ ආලේප කිරීමෙන් සුවය ලැබේ. කෝවක්කා කොළ යුෂ ආලේපනය සමෙහි හටගන්නා පොතු කබර රෝගයට ද සහනය ගෙනෙයි. කෝවක්කා මුල් සහ වැලේ දඬුව තුළ පවතින ඔෟෂධීය රසායනික සංඝටක ශරීරයේ හට ගන්නා වේදනා නාශනය කිරීමට සමත්. හන්දිපත් වේදනාවලදී අමු කෝවක්කා මුල් සහ දඬුව තළා ගත් යුෂ වේදනාව ඇති තැන්වල ආලේප කළ යුතුය. තුනටිය වේදනාවෙන් පෙළෙන රෝගීන්ටත් මෙය අගනා ඔෟෂධයක්. අක්මාව ආශ්‍රිතව හටගන්නා රෝග තත්ත්වයන් නිසා ශරීරය කහ පැහැ ගැන්වී ඇති රෝගීන්ට කෝවක්කා වෑංජන සහ මැල්ලුම් ආහාරයට ගැනීමෙන් එයින් මිදිය හැකි ය.

කෝවක්කා කොළ යුෂ ආලේප කිරීමත් කොළ හා ගෙඩි ආහාරයට ගැනීමත් පරණ හෝ අළුත් තුවාල ඉක්මනින් සුව වීමට හේතු වෙයි. මුඛයේ තුවාල, සෙම් ගෙඩි ආදිය නිසා ඇති වන මුඛ දුර්ගන්ධය ඇති විට කෝවක්කා කොළ යුෂවලින් කට සේදීමෙන් තුවාල සුව වී දුර්ගන්ධය පහව යයි. අමු ගෙඩි සැපීමෙන්ද මුඛ රෝග සුවකර ගත හැකිය. මුත්‍රගල් නිසා උදර වේදනා ඇති වන විට කෝවක්කා කොළ අඹරා එයට වෙඩිලුණු ස්වල්පයක් මිශ්‍ර කර අදාල ස්තානයේ පැලැස්තරයක් දැමීමෙන් ගල් දියවී මුත්‍රමාර්ගය දිගේ ශරීරයෙන් බැහැරව යයි. ශරීරයේ හටගන්නා දදවලට කෝවක්කා කොළ මිටක් ගෙන අඹරා පසුව තල තෙල් හා ළිපේ රත් කර දදයේ ආලේප කිරීමෙන් එය නිට්ටාවට සුව වෙයි. කල්ගතවූ කැස්සට කෝවක්කා කොළ බඳුනකට වතුර පත 8ක් මිශ්‍ර කර එය පත එකක් වන තුරු සිඳ උදේට පත භාගයයි, සවසට පත භාගයයි බැගින් දිනපතා මී පැණි සමඟ එම කෂාය දින කීපයක් පානය කිරීමෙන් කැස්ස සුව වේ. ගොනෝරියා වැනි සමාජ රෝග සදහා වෛද්‍ය උපදෙස් අනුව කෝවක්කා භාවිතා කල හැකිය. එසේම කාන්තාවන්ගේ ආර්තවයේදී අදික ලෙස රුධිරය පිටවීම වැලැක්විමට ද, නොයෙකුත් වර්ගයේ බෝ නොවන තුවාල සදහා ද, කාන්තාවන්ගේ සුදයාමේ රෝගයට ද, අක්මාව ඉදිමිම සදහා ද, කැස්ස, වැඩිපුර මූත්‍රා පිටවීම, ඇදුම රෝගය, උණ, සම ආශ්‍රිත විවිද කුෂ්ඨ වර්ග, ලේ හිග වීම නිසා ඇති වන රක්ත හීනතාවයට ද කෝවක්කා ඉතා සුදුසු ඖෂධයක් බව සඳහන්. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු , ජේ‍ෂ්ඨ කථිකාචාරිනී එස්.කේ.එම්.කේ.හැරපත්දෙණිය මහත්මියගේ ලිපියක් ඇසුරින් සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

තෙබු [Tebu] (Cheilocostus speciosus)

මෙය තෙතමනය සහ සෙවන සහිත පරිසරයක වැඩීමට ප්‍රිය කරන ශාකයකි. සුලබව හමුවන්නේ ද එවැනි ස්ථානවලයි. තෙබු ශාකයේ හරිත පැහැයෙන් යුතු පත්‍ර වලයක ආකාරයට පිහිටා තිබේ. රතු පැහැති කඳ මාංසල බවකින් යුක්තය. තෙබු ශාකයට සමාන Costus afer නම් කඳ සුදු පැහැති විදේශීය වර්ගයක්ද ඇති අතර එහි කොළ තද ඇඹුල් රසකින් යුක්තය. එමෙන්ම Costus dubious නම් තවත් මෙවැනිම විදේශීය ශාකයක් ලංකාවෙන් හමුවන අතර එහි මල් (පුෂ්ප මංජරිය) ශාකයේ මුල හට ගනී. ආහාර සහ ඖෂධ සඳහා සුලභව භාවිතා කරන්නේ කඳ රතු පැහැති වර්ගයයි. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මෙහි සුදු පැහැති මල අලංකාරවත්ය. ලපටි තෙබු කොළ මැල්ලුම් සහ සලාද ලෙසත් ව්‍යාංජනයක් ලෙසත් ආහාරයට ගත හැකිය. තෙබු ශාකයේ නවීකරණය කරන ලද ප්‍රභේද විසිතුරු ශාක ලෙස ගෙවතු අලංකරණය සඳහා භාවිතා කරනු දැක ගත හැකිය. තෙබු Zingiberaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

තෙබු රුධිරයේ සීනි මට්ටම පාලනය කිරීමට සමත් බව නිසා මෑත කාලයෙදී වඩාත් කතාබහට ලක්වූ ශාකයකි. එමෙන්ම පණු රෝග, ඇස් රෝග, දැවිල්ල, අර්ශස්, අම්ලපිත්තය, මලබද්ධය, සෙංගමාලය, අධි රුධිර පීඩනය, සුදු කබර ආදී රෝගයන්ට ගුණදායකය. තෙබු අක්මාවේ දෝෂ නැසීමට ද උපකාරී වෙයි. මුත්‍රා අඩස්සිය සෑදුණු විට තෙබු කොළ කොටා රෙදි කඩක අතුරා පෙකණිය මත පැලැස්තර දැමු විට මුත්‍රා පිටවන බව සඳහන්. ඉඟුරු නොමැති අවස්ථාවලදී ඒ වෙනුවට මෙම ශාකයේ අල ඖෂධ සඳහා භාවිතා කළ හැකි බව ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහයෙහි දක්වා තිබේ.
මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

කෝන් [Koon] (Schleichera oleosa)

කෝන් මීටර් 25 දක්වා ඉහලට වර්ධය වන හොඳින් අතු පැතීරී වැඩෙන විශාල ගසකි. ශ්‍රී ලංකාව, ඉන්දියාව, බුරුමය ආදී රටවල වියළි කළාපීය වනාන්තර ආශ්‍රිතව සුලභව හමුවේ. වැඩුණු ගසක අළු දුඹුරු පැහැති ඝණකම් පොත්ත ඉරිතැළුණු ස්වභාවයකින් යුක්තය. සංයුක්ත පත්‍රවල පත්‍රිකා දිළිසෙන සුලු ස්වභාවයකින් ගනී. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා කුඩා මල් කොළ පැහැතිය. වෙරළු ගෙඩියකින් අඩක් තරම් වන ගෝලාකාර ඵලය ඉදුණු පසු පළතුරක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. එක් ඵලයක් තුල බීජ එකක් හෝ දෙකක් පිහිටා තිබේ. කෝන් Sapindaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

අතීසාරය, කොළරාව, කුෂ්ඨ රෝග, වාත වේදනා, හිසරදය, ආමවාතය, උණ, සෙංගමාලය ආදී රෝග සඳහා කෝන් ශාකයේ කොළ, පොතු, මල්. ඇට, මුල් ආදිය යොදා තැනූ ඖෂධ භාවිතා කරන බව සඳහන් වේ. කෝන් ඇටවලින් සිඳ ගන්නා තෙල් කේෂවර්ධන ආලේපයක් ලෙස යොදා ගන්නා අතර ම මෙම තෙල් සමග කෝන් ශාකයේ පොත්ත මිශ්‍ර කොට කුෂ්ඨ රෝග සදහා ආලේපයක් ලෙස භාවිතා කරයි. කෝන් කොළ කැඳ සෙංගමාල රෝගය සඳහා ගුණදායකය. කෝන් කාමෝද්දීපක ගුණ සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

ො

Read More

කදුරු / දිවිකදුරු [Kaduru / Divikaduru] (Pagiantha dichotoma)

දේශීය කදුරු විශේෂ කීපයෙන් එකක් වන මෙය මීටර් 6 පමණ උසට වැඩෙන බහුවාර්ෂික ශාකයකි. සම්මුඛව පිහිටා ඇති පත්‍ර සෙ.මි. 8-21 දක්වා දිගය. දිගු නටුවක් සහිත වතුසුදු මලට සමාන සුදු පැහැති මල් සුවඳවත් ය . පොකුරක මල් 5-6 පමණ පිහිටයි. දිග නටුවකින් එල්ලෙමින් පවතින කොළ පැහැති ඵලය ඉදුණු පසු තැඹිලි පාටට හුරු කහ පැහැයක් ගනී. එය තිරස් අතට පෘෂ්ඨය හා උදරීය දාර දිගට ද දෙකට ද බෙදී ඇත. රතු පැහැති පල්පයක් තුල බීජ පිහිටා තිබේ. මෙම බීජ මගින් ව්‍යප්ති සිදුවේ. දිවිකදුරු Apocynaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

දිවිකදුරු ශාක කොටස් විෂ සහිත හෙයින් ඖෂධ සඳහා අභ්‍යන්තරව භාවිතා නොකරයි. තුවාල, සර්ප දශ්ඨන, දිවිමකුළු විෂ, පත්තෑ විෂ, බල්ලන් සපා කෑ තුවාල, ඔඩු සහිත වණ, දත් කැක්කුම, ඇස් රෝග, සන්ධිගත රෝග, ඇතැම් ස්නායු රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා මෙම ශාකයේ කොළ, පොතු , මුල් ආදිය බාහිරව භාවිතා කරන බව සඳහන් වේ. මෙම කොළ පොල්තෙල් පහනකින් රත්කර තැවීමෙන් සන්ධිගත රෝගවලට සහනය ලැබේ. කකුලෙහි කටුවක් ඇණුන පසු දිවිකදුරු කොළයක් කඩා එයින් වෑස්සෙන කිරි දැමූවිට කටුව පිටතට ඇදී එයි. මෙහි බීජ මිනිසාට විෂ සහිතය වන අතර ඒවා මත්වන ස්වභාවයෙන් සහ විරේචක ගුණයෙන් යුක්තයි. 

තවද ශාන්කි කර්ම, විෂ කැපිලි ආදියට දිවිකදුරු අතු භාවිතා කරයි. එමෙන්ම යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර හදි හූනියම් ආදී ගුරුකම් කටයුතු හඳහා ද මෙම ශාකයේ කොටස් යොදා ගනී. දිවිකදුරු ගස් යටින් යකුන්, සර්පයින් ගමන් නොකරන බව ගැමියන් විශ්වාස කරයි. දිවිකදුරු ලීය උඩරට නැටුම් ශීල්පීන්ගේ වෙස් පළඳනා සෑදීමේදී යොදා ගනී. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

කැබැල්ල [Kebella] (Aporosa cardiosperma)

Aporosa නම් උද්භිද ගණයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂ කීපයක් පොදුවේ කැබැල්ල ලෙස හඳුන්වයි.  Aporosa cardiosperma මාපත් කැබැල්ල ලෙසත්, Aporosa lindleyana කැබැල්ල ලෙසත් මීට පෙර හඳුන්වා තිබුණු අතර නූතන උද්භිද විද්‍යා වර්ගීකරණවලට අනුව එම විශේෂ දෙකම එකක් ලෙස සලකා  Aporosa cardiosperma ලෙස නම් කර ඇත. මීට අතරව Aporosa lanceolata නම් අප රටට ආවේනික ශාකය හීං කැබැල්ල නම් වේ. එය ඖෂධ සඳහා භාවිතා නොකරන බව සඳහන්.

කැබැල්ල විශේෂ මීටර් 15 දක්වා වර්ධනය වන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ශාකයන් වන අතර සිහින් අතු රැසක් සහිතය. ඇතැම් විට පඳුරු වශයෙන් දක්නට ලැබේ. මෙහි පොත්ත දුඹුරු පැහැතිය. සිනිඳුය. පත්‍ර පටලමය වන අතර අණ්ඩාකාර සිට ඔවලාකාර දක්වා හැඩයන්ගෙන් පිහිටයි. පත්‍ර වියළීයාමේදී ළා කහ කොළ පාට වේ. මල් 1 සිට 4 දක්වා පොකුරු වශයෙන් පිහිටයි. ඩිම්බකෝෂය කොටස් දෙකකි. රතු දුඹුරු පැහැති ඵලය ගෝලාකාර සිට අණ්ඩාභය ය. බීජ තනි තනිව පිහිටා ඇත. ඵලය මේරීමත් සමඟ ඵලාවරණය පුපුරා බීජ පිටතට විවෘත වන අතර බීජ වටා කහ පැහැති ද්‍රව්‍යයක් පිහිටයි. මෙම ගෙඩි පළතුරක් ලෙස කෑමට ගනී. එමෙන්ම කැබැල්ල දළු ඇඹුලක් ලෙස, තෙල් දැමීමෙන් හෝ පළාවක් ලෙස ආහාරයට සකස්කර ගත හැකිය. කැබැල්ල Phyllanthaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයන් ය. 

ඇස් රෝග සඳහා භාවිතා කරන දේශීය බෙහෙත් වට්ටෝරු රැසක කැබැල්ල ශාක කොටස් ඇතුලත්ව ඇත. ඇස් රතු වීම, ඇසෙහි ඇති වන සුද, ඉදිමුම්, කඳුලු ඒම, දැවිල්ල, ඇස් පෙනීම අඩුකම, ඇසෙහි ඇණුනු යමක් ඉවත් කිරීමට, ඇසේ තැල්ම, නගන ආදී ඇස සම්බන්ධ රෝග අයස්ථා රැසකට කැබැල්ල යොදා ගනී. එමෙන්ම කුෂ්ට රෝග, ගඬු, අජීර්ණය, පාණ්ඩු රෝග, අතීසාරය, නියඟලා විෂ නැති කිරීමට, කැපුම් තුවාලවල ලේ නැවැත්වීමට,  ගවයින්ගේ රෝග ආදී රෝග අවස්ථා බොහෝමයක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ඖෂධ තැනීමේදී ද කැබැල්ල ශාකයේ කොළ, දළු, පොතු ආදිය භවිතා කරයි. කැබැල්ල දළු අැඹුලට උයා බත් සමග වැළඳීමෙන් අජීර්ණය සුව වේ. එමෙන්ම එය දියවැඩියාව සහ රුධිරයේ මේදය වැඩි අයටද ගුණදායක ය. 

පිහියක් වැනි ආයුධයකින් කැපුණු පසු ලේ නැවැත්වීමට කැබැල්ල දළු තලා තුවාලය මත තැබීම සරල ප්‍රතිකාරයකි. ගඩුවලට කැබැල්ල පොතු, කැටකෑල පොතු කොටා පැණි සිඳ ආලේප කරයි. ඇස්රතට කැබැල්ල දළු උණු අළුවෙන් තම්බා කුරුම්බා ලෙලි යුෂින් අඹරා ඇස වටා ආලේප කරයි. මෙවැනි ඖෂධීය භාවිතාවන් රැසක් සහිත කැබැල්ල මුත්‍රකාරක සහ රුධිරය පිරිසිදුකරන ගුණයන්ගෙන් යුක්ත ය. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති

සේයාරූ _ Surangi Madumali සොයුරියගෙන් 

Read More

ගිරිතිල්ල [Giritilla] (Argyreia populifolia)

මෙරටට ආවේනික ශාකයක් වන ගිරිතිල්ල ආධාරක ශාකයක් මත එතී වර්ධනය වන කාෂ්ඨීය වැලකි. තද කොළ පැහැති පත්‍ර 7-15 සෙ.මි. දක්වා වර්ධනය වේ. පුෂ්පමංජරියක හට ගන්නා පුනීලාකාර මල් දම් පැහැතිය. ගෙඩි කොළ පැහැති වන අතර ඉඳුණු විට කහ තැඹිලි පැහැයක් ගනී.  ළපටි ගිරිතිල්ල කොළ පලාවක් ලෙස ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. ළපටි දඬු සහ ගෙඩිවල බීජ ඉවත්කර ගත් පසු ඉතිරි වන ලෙල්ල ව්‍යංජනයක් ලෙස සකසා ගත හැකිය. බීජ මගින් ව්‍යාප්තිය සිදුවේ. ගිරිතිල්ල Convolvulaceae කුලයට අයත් ශාකයකි. 

ආහාර අරුචිය, කුසගිනි මදිකම, අර්ශස්, රක්තවාතය, හෘද රෝග, කැස්ස, ඇදුම, දියවැඩියාව, ස්නායු ආබාධ,සන්ධි ගත වාත රෝග, ශ්වේත ප්‍රදර, ගර්භාෂයේ රෝග, බල්ලන් සපාකෑම්, විදුරුමසෙහි ඇති වන තුවාල  ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මෙම වැලේ කොළ, මුල්, කිරි ආදිය භාවිතා කරයි. ගිරිතිල්ල දළු තම්බා දියකර පිළියෙල කර ගත් ව්‍යංජනය ආහාරයට ගැනීම හෘද රෝගීන්ට ගුණදායක ය. මහා සර්ව විෂදී තෛලය සඳහා ගිරිතිල්ල යොදා ගනී. ගිරිතිල්ල, ආහාර රුචිය ඇති කරවන, කුසගිනි වඩවන, කාමොද්දීපක ආදී ගුණ සහිතයි. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

කැහිපිත්තන් [Kehipittan] (Cyclea peltata)

කැසිපිස්සන් යනුවෙන්ද හඳුන්වන කැහිපිත්තන් පොළවට සමාන්තරව වැවෙන දේශීය වැල් ශාකයකි. ඇතැම් විට කුඩා පැළෑටි සහ පඳුරු මත වර්ධනය වේ. මෙම වැලට පාතාල ගරුඬී නම් පරයායයක් යෙදී ඇත්තේ පොළවෙහි ගැඹුරට ගමන් කරන මුල් පිහිටා ඇති හෙයිනි. මඳක් ත්‍රිකොණාකාර හැඩයෙන් යුත් පත්‍රයක් සෙ..මි. 16 දක්වා දිගට වර්ධනය වේ. පත්‍රවල යටි පෘෂ්ටය මත සියුම් බූවක් දක්නට ලැබේ. බූව වැඩිපුර ඇති ප්‍රභේදයක්ද හමු වෙයි. උඩු පෘෂ්ටය දිළිසෙන සුලු වන අතර සිනිඳු ය. එ්කාක්ෂ පුෂ්ප මංරියක හට ගන්නා කහ පැහැති මල් පොකුරු වශයෙන් දක්නට ලැබේ. කොළ පැහැති ගෙඩි ඉදුණු පසු සුදු පැහැතිය. කැහිපිත්තන් Menispermaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි.

සර්ප විෂ, තුවාල, දැවිල්ල, ඉදිමුම්, උණ, චර්ම රෝග, හිසරදය, පාචනය, ආහාර අරුචිය, පණු රෝග, ඔසප් දෝෂ, මුත්‍ර අඩස්සිය, මුත්‍ර ආසාදන, මුත්‍ර දැවිල්ල, පූයමේහය (මුත්‍ර සමඟ සැරව පිටවිම), කැස්ස, සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව, පිත් රෝග, සෙංගමාලය, ලේ පිටවන අර්ශස්, දත් මුල් දියවීම, පීනස, ඇදුම, පිලිස්සුම්, අම්ලපිත්ත හෙවත් ගැස්ට්‍රයිටීස් යනාදියටත් තුවාලවලින් ලේ වහනය වීම පාලනය කිරීමටත් කැහිපිත්තන් ශාකයේ  කොළ, වැළ මුල් සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් යොදා ගනී. කැහිපිත්තන් වාතය සහ සෙම නසයි. පිත සමනය කරයි. රුධිරය පිරිසිදු කරයි. මුත්‍රා වර්ධනය කරයි. ශරීරය සිසිල් කරයි. 

කැහිපිත්තන් කොළ කුඩා කැබලි වලට කඩා ජලය ස්වල්පයක් මුසුකර හොදින් පොඩි කිරීමේන් හෝ කෙටීමෙන් සෑදෙන උකු ද්‍රාවණය මිදෙන්නට තබා මී පැණි, සීනි හෝ සීනි ස්වල්පයක් මුසුකර ගත් පොල් කිරි සමඟ කෑමට ගත හැකිය. එය අගනා අතුරුපසක් මෙන්ම මහඟු ඖෂධයකි. මෙම ජෙලි අම්ලපිත්තය, ලේ පිටවන අර්ශස් රෝගයට සහ එයින් ජනිත වේදනාවට, පූයමේහය, මුත්‍ර දැවිල්ල, සෝම රෝගය, අජීර්ණ, දරුවන්ගේ පණු රෝග ආදියට ප්‍රත්‍යක්ෂ ප්‍රතිකාරයකි. අම්ලපිත්ත හෙවත් ගැස්ට්‍රයිටීස් ඇති විට මෙම ජෙලි උදෑසන හිස්බඩ ආහාරයට ගැනීම වඩාත් ප්‍රතිඵලදායක ය. එමෙන්ම කැහිපිත්තන් ජෙලි ආහාරයට ගැනීමෙන් සෙම්රෝග, කැස්ස, සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව, පීනස, ඇදුම වැනි රෝගද සමනය වෙයි. කැහිපිත්තන් ශීත බවින් යුක්ත වුවත් සෙම් රෝග වැඩි වීමක් සිදු නොවේ. කැහිපිත්තන් ජෙලි දරුවන්ට, කිරිදෙන මවුවරුන්ටත් ඉතාම ගුණදායකයි. එයින් කිරි වර්ධනය වන නිසා කිරි දෙන මව්වරු මෙම ජෙලි සතියට අවමය දෙවතාවක් හෝ ආහාරයට ගැනීම ඉතාමත් වැදගත්. එමෙන්ම වඳ බවින් පසුවන කාන්තා පුරුෂ දෙපිරිසටම වන්ද්‍යභාවය නැති කරන්නත් මේ ආහාරය ඉතා අගනා ඔෟෂධයක්.

සුව නොවී පවතින සැරව ගලන තුවාල ඇති විට කැහිපිත්තන් කොළ සහ මුල් කොටාගත් යුෂ ආලේප කිරීමෙන් තුවාලය ඉක්මනින් සුව වෙයි. පිලිස්සීමදී හෝ වෙනත් දැවිලි අවස්ථාවකදී මෙම කොළ කොටා ජෙලි පදමට ගෙන ආලේප කළ යුතුය. මෙය පැපොල රෝගය නිසා හට ගන්නා දැවිල්ලට සහ බිබිලිවලටද ප්‍රතිකාරයකි. ගින්දරට හෝ උණු වතුරට පිලිස්සුන විට තද දැවිලක් සමඟ දිය බුබුලු හට ගනී. පිලිස්සුන විගස කැහිපිත්තන් කොළ එළකිරෙන් අඹරා පිලිස්සුන ස්ථානයේ ආලේප කිරීමෙන් දැවිල්ල සමනය වන අතර දිය බුබුුලු හට ගැනීමද නවතී. වෙව්ලුම් සහිත උණ ඇති විට කැහිපිත්තන් මුල් පත 8-1ට සිඳුවා ගත් කෂායට ගම්මිරිස් කුඩු ස්වල්පයක් මිශ්‍රකර පානය කිරීමට දීමෙන් ඉක්මන් සුවයක් ලැබෙයි. මුත්‍ර දැවිල්ල, මුත්‍ර ගල් අතුළු මුත්‍ර රෝග රැසක් සඳහා කැහිපිත්තන් මුල් කෂාය ඉතාමත් ගුණදායක ය. එය උදයට පත භාගයයි හවසට පත භාගයයි බැගින් හකුරු කෑල්ලක් සමඟ දින 7 ක් පමණ පානය කිරීමෙන් ඉහත සඳහන් කළ මුත්‍ර රෝග සියල්ලම පාහේ සුව වෙයි. නිතර උෂ්ණ බිබිලි එන සහ කුෂ්ඨ සහිත රෝගීන් මෙම කෂාය සති දෙකක් පමණ පානය කළ යුතුය. කැහිපිත්තන් කොළ සහ මුල් යෙදූ කෂාය කාන්තාවන්ගේ ඔසප් වේදනාවන්ද සමනය කරයි. නොනවත්වා බඩ බුරුරෙන් යන විට කැහිපිත්තන් මුල් තලා ගත් යුෂට මොරු ස්වල්පයක් මිශ්‍ර කර උක් හකුරු හෝ සීනි ස්වල්පයක් දමා බීමෙන් එම අපහසුතාවය මඟ හැරී යයි. මී මැසි, දෙඹර, බඹර ආදී දෂ්ටනයකදී කැහිපිත්තන් කොළ, කුප්පමේනිය, බැබිල කොළ දෙහි ඇඹුලින් අඹරා දෂ්ට ස්ථානයේ ආලේප කිරීමෙන් විෂ මර්දනය වේ. 

සෙංගමාලය, චර්ම රෝග සහ පිත අධික වීම නිසා සෑදෙන රෝග සඳහා කැහිපිත්තන් කැඳ සාදා බොන්නට දෙයි. පිත නිසා හට ගන්නා කැස්සට කැහිපිත්තන් කොළ සමඟ හීනටි හාල් යොදා කැඳ පිස බීමට ගත යුතුය. කැහිපිත්තන් මුල් තැම්බූ ජලයෙන් කට සේදීමෙන් දත් මුල් දියවීම සුව වෙයි. ඇසේ වී කරලක් වැදී එහි ඇති රළු බූවට ඇස සීරුණ විට කැපිත්තන් කොළ, අරළු, අමුකහ ටික ටික ගෙන වෙනිවැල් ගැට, කොහොඹ කොළ තැම්බූ වතුරෙන් අඹරා එම යුෂ පිරිසිදු රෙදිකඩකින් පෙරා බිංදු කිහිපයක් ඇසට යෙදිය යුතුය.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ  රාජගිරිය දේශීය වෛද්‍ය විද්‍යා ආයතනයේ ජේ‍ෂ්ඨ කථිකාචාරිනී එස්.කේ.එම්.කේ. හැරපත්දෙණිය මහත්මියගේ ලිපියක් ඇසුරින්

Read More

කොල්ලන්කොළ [Kollankola] (Pogostemon heyneanus)

කොල්ලන්කොළ මීටර් 1.5 පමණ උසට වැඩෙන පඳුරු ආකාර කුඩා දේශීය ශාකයකි. සම්මූඛව පිහිටන සරල පත්‍ර අණ්ඩාකර සිට අණ්ඩාකාර-රොම්බසාකාර හැඩයන්ගෙන් යුක්ත වන අතර තැනින් තැන බූවක් දක්නට ලැබේ. පත්‍ර තලය දිගින් සෙ.මි.14.2 සහ පළලින් සෙ.මි. 8 දක්වා වර්ධනය වේ. පත්‍ර දාරය අක්‍රමවත් ලෙස කඩතොළු සහිත ය. බහු අක්ෂ පුෂ්ප මංජරිය අග්‍රස්තීය හා කක්ෂීය වන අතර සෙ.මි. 14 දක්වා දිගු වේ. කුඩා මල් ළා පැහැති ය. කොල්ලන් කොළ  Lamiaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

කොල්ලන්කොළ ශාකයෙහි සුගන්ධවත් වාෂ්පශීලී තෙල් අන්තර්ගතය. හෘද රෝග, මුඛ රෝග, ආහාර අරුචිය, කුසගිනි මදිකම, උදරයෙහි වාතය එකතු වීම, මුත්‍ර රෝග, ස්වාසනාලිකා ප්‍රදාහය, ක්ෂය රෝගය, අතීසාරය, පාචනය, වමනය, අධික පිපාසය, අක්මාවේ ආබාධ, දිවි මකුළු දෂ්ටන, සැරව ගෙඩි, පීනස ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා යෙදේ.  මෙම ශාකයේ කොළ, දළු, මල් සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් ඔසු පිණිස යොදා ගනී. කොල්ලන්කොළ මුත්‍රකාරක, ස්වේදජනක ගුණ සහිත බව සඳහන්. 

වණරෝගවලට කොළ අඹරා වණයේ ගල්වයි. කුසගිනි මදිකමට කොලක්කොළ චූර්ණය යොදා ප්‍රතිකාර කරයි. එමෙන්ම චූර්ණය පීනස් රෝගයට නාසයට ඉරීමට ද භාවිතා කරයි. අසෘග්ධරයට මුල් කෂාය දෙයි. ගොනුසු විෂට කොල්ලන්කොළ, කහඹිලියා, නිදිකුම්බා මුල් සමව ගෙන අඹරා බඳුනක දමා දියකර  ළිප තබා රත්කර එයින් නැගෙන දුම් කෑ මුඛයට අල්ලා එම බෙහෙත් කෑ ස්ථානයේ අලේප කරයි. ගවයින්ගේ රෝගවලට ප්‍රතිකාර සඳහාත් කොල්ලන්කොල ශාක කොටස් භාවිතා කරයි. 

පැරණි ජනයා රෙදිපිළි කුඩා කෘමින්ගෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීමටත් රෙදිපිළි සුවඳවත් කිරීමටත් කොල්ලන්කොල භාවිතා කර ඇත. ගැමියන් කිතුල් මල් මැදීම සඳහා මෙම ශාක කොටස් සමඟ වෙනත් ඖෂධ යෝග යොදා ගනී. මෙම තෙල් සුවඳවත් කිරීමට භාවිතා කරයි.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු 

Read More

වැල් කෑලිය [Wel Keliya] (Grewia orientalis)

වැල් කෑලිය මීටර් 3 දක්වා පඳුරක් ආකාරයට වැවෙන කාෂ්ඨීය වැල් ශාකයකි. ඇතැම්විට විශාල ශාක ආධාරකරගෙන ඉහලට වර්ධනය වේ. වියළි කළාපයේ සුලභව දැකගත හැකිය. පැහැදිලි නාරටි සහිත පත්‍ර ඉලිප්සාකාර හැඩයෙන් යුක්තය. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා සුදු පැහැති මල් පරවන විට කහ පැහැයට හැරේ. කොළ පැහැති ඵලය තුල බීජ 4 ක් පිහිටයි. ඉදෙන විට කහ තැඹිලි පැහැයක් ගනී. ඉඳුණු ගෙඩි පළතුරක් ලෙස කෑමට ගත හැකිය. බීජ මගින් මෙහි ව්‍යාප්තිය සිදුවේ. වැල් කෑලිය Tiliaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. 

කැඩුම් බිඳුම්, උදරාබාධ, ඉදිමීම්, රක්තවාතය, සරම්ප, සමෙහි හට ගන්නා ආසාදන, ඔසප් චක්‍රයේ දෝෂ ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශයෙන් මෙම ශාකයේ පොතු භාවිතා කරයි. වේදනා නාශක සහ ගබ්සාකාරක ගුණ සහිතයි. 

Read More

ඉඟුරුපියලි / හිඟුරුපියලි [Igurupiyali] (Kaempferia galanga)

මෙය පොළව මතුපිටට ඇලී පඳුරක ආකාරයට වැවෙන කුඩා පැළෑටියකි. පත්‍ර තලය පළල් වන අතර එක් ශාකයක පිහිටා ඇත්තේ පත්‍ර කිහිපයක් පමණි. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා අලංකාර මල් දම් මිශ්‍ර සුදු පැහැයෙන් යුක්තය. වැලි සහිත පොළො‍වෙහි සරුවට වැවෙන මෙහි කුඩා අල එක් පැලයකට එකක් බැගින් පොකුරු වශයෙන් සෑදේ. අල පමණක් සුවඳැති වර්ගයක් සහ අල මෙන්ම කොළද සුවඳැති වර්ගයක් ලෙස වර්ග දෙකක් ඇතැයි දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයෙහි දැක්වේ. වඩා හොඳ වර්ගය කොළත් අලත් සුවඳැති වර්ගය බව එහි සඳහන් වේ. ඉඟුරුපියලි ශාකය Zingiberaceae කුලයට අයත්ය.

ආහාර අරුචිය, කුසගිනි මදිකම, උදරාබාධ, අතීසාරය, වමනය, හෘදයේ දුබල බව, ප්‍රතිශ්‍යාව, කැස්ස, ඇදුම, හික්කා, ආමවාතය (ආතරයිට්ස්), හිස්හොරි, උගුරේ ආසාදන, ඉදිමීම්, අක්ෂි රෝග, මුඛ රෝග, තුවාල, හිසරදය, දැවිල්ල, උණ නිසා ඇතිවන සීතල පහ කිරීමට ආදී ලෙස රෝග බොහෝමයක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ඖෂධ තැනීමේදී ප්‍රධාන වශයෙන් ඉඟුරුපියලි අලත් ඇතැම් අවස්ථාවල කොළත් භාවිතයට ගනී. මෙම අල සැපීමෙන් මුඛ දුර්ගන්ධය පහව යයි. මෙරට ජනයා කලක සිට ඉඟුරුපියලි අල සුගන්ධ ද්‍රව්‍යයක්ලෙස බුලත් විටට එක්කර ගැනීමට ද පුරුදුව උන්හ. එමෙන්ම හිසකෙස් සහ රෙදිපිළි සුවඳවත් කිරීමට මෙම අල භාවිතා කර ඇත. ඉඟුරුපියලි මුත්‍රකාරක, උත්තේජක සහ වා සෙම් නසන ගුණ සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය, ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ වෙනත්

Read More

ඇහැළ [Ehela] (Cassia fistula)

ඇහැළ මීටර් 20 පමණ ඉහලට වර්ධනය වන අළු පැහැති පොත්තක් සහිත බහුවාර්ෂික ශාකයකි. වියළි කලාපයේ බහුලව හමු වෙයි. තද කොළ පැහැති පක්ෂවත් සංයුක්ත පත්‍ර පිහිටා ඇත. පහලට එල්ලා වැටෙන දිග කිනිත්තක් ලෙස සැකසුණු අලංකාර පුෂ්ප මංජරියක දීප්තිමත් කහ පැහති මල් හට ගනී. ගස පුරාම මල් හටගන්නා බැවින් මල් පිපෙන සමයේ සම්පූර්ණ ගසම කහ පැහැයකින් යුක්තව අතිශය චමත්කාර ජනකව දර්ශන වේ. ඵලය කරලකි. වියළුණු බීජ කළු පැහැතිය.  ඇහැළ ශාකය උද්‍යාන හා නගර අලංකාරකිරීමට ද බහුලව යොදා ගනී. බීජ මගින් ව්‍යාප්තිය සිදු වේ. ඇහැල Fabaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

ස්නායු රෝග, චර්ම රෝග, වණ, කැස්ස, ස්වසන රෝග, උණ, මලබද්ධය, හෘද රෝග, ආහාර නොදිරවීම, වාතරක්තය ඇතුළු වාත රෝග, කහ උණ හෙවත් සෙංමාලය, මුත්‍ර අඩස්සිය ඇතුළු මුත්‍ර පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග, සර්ප දෂ්ටන, මුඛ රෝග ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට අහැල ශාක කොටස් භාවිතා කරයි. මෙම ශාකයේ කොළ, දළු, පොතු, මල්, ඇට, මුල්, මුලේ පොත්ත ආදී සෑම කොටසක්ම පාහේ ඔසු පිණිස ගනී. පැසුණු ඇහැල කරල් භාවිත කොට සිඳගනු ලබන ඇහැල පැණිය කුඩා දරුවන්ගේ විරේචනය සඳහා භාවිතා කළ හැති මහඟු ඖෂධයකි. ඇහැළ රුධිරය පිරිසිදු කරන, මුත්‍ර කාරක, කුෂ්ඨ නාශක, විරේචක ආදී ගුණයන් සහිතයි.

කැසීම හා දැවිල්ල ඇති කුෂ්ඨවලට ඇහැල කොළ පොතු සමව ගෙන අමුකහ සමඟ මදක් තලා කහට එනතුරු තම්බා පෙරා සේදීම ද, කැසීම අධික අවස්ථාවක නම් ඇහැල දළු දෙහි ඇඹුලින් අඹරා ගෑම, දැවිල්ල අධික අවස්ථාවක නම් ඇහැළ දළු එළගිතෙලින් අඹරා ගෑම ද සිදු කරයි. ඇහැළ කොළ අබ තෙලින් බැද රෑ බත් සමඟ කෑම අහාර නොදිරවීමට ප්‍රතිකාරයකි.    

මූලාශ්‍ර_ ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති

Read More