ඇඹුල් දොඩම් [Embul Dodam] (Citrus aurantium)

ඇඹුල් දොඩම් මීටර් 10 පමණ උසට වැඩෙන සිහින් අතු සහිත කුඩා ශාකයකි. ළපටි අතුවල සෙ.මි. 5-8 පමණ දිග තියුණු කටු පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර‍ අණ්ඩාකාර හැඩැති ය. ළපටි පත්‍ර‍ ළා කහ පැහැයට හුරු කොළ පැහැති වන අතර මේරූ පත්‍ර‍ තද කොළ පැහැයක් ගනී. කක්ෂීය පුෂ්ප මංජරිවල මල් සීමිත සංඛාවක් හටගනී. තරමක් විශාල සුදු පැහැති මල් සුවඳවත් ය. ගෝලාකාර හැඩැති බදරියක් වන ඵලය කොළ පැහැති වන අතර ඉදුණු පසු කහ තැඹිලි පැහැයක් ගනී.  ඵලාවරණයේ වාෂ්පශීලී සුගන්ධ තෙල් අඩංගු ය. ඵලය ඇතුලත මාංශල ආශයිකා රාශියක් සහිත ඛණ්ඩ (බික්) 10-12 සංඛාවකට බෙදී පවතී. යුෂ අතිශ්‍යය ඇඹුල් රසැති ය. ඵලයේ මධ්‍යයට බරව සුදු පැහැති බීජ පිහිටයි. ඇඹුල් දොඬම් Rutaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. 

සංස්කෘත භාෂාවෙන් ජම්බීර යනුවෙන් ද හඳුන්වන ඇඹුල් දොඩම්වලට අමතරව තවත් දොඩම් වර්ග කීපයක් ඖෂධ සඳහා බාවිතා කරන බව වෙදකමට සම්බන්ධ මූලාශ්‍ර‍වල දක්වා තිබේ. ඒ අතර මධු ජම්බීර හෙවත් පැණි දොඩම්, නාරංග හෙවත්  හීං නාරං, බීජපුර හෙවත් මාතුලංග හෙවත් නස්නාරං, මධුකර්කටිකා හෙවත් ලප්නාරං, වනබීජපුර හෙවත් දෙහි, ජම්බීරද්වය හෙවත් ජම්බෝල සහ සීදරන් ද වේ. 

විශේෂයෙන් ඇඹුල් දොඩම් යුෂ දේශීය චිකිත්සාවේදී සුලභව භාවිතා කරන ඔසුවකි.  පිපාස, ආම දෝෂ, කුසගිනි මදිකම, මුඛ රෝග, හෘද රෝග, පණු රෝග ආදිය සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී ඇඹුල්දොඩම් යුෂ සුලභව භාවිතා වේ. ඊට අමතරව ඇඹුල් දොඩම් මුල්, මල්, ගෙඩි, ඇට, ඇටතෙල්, දළු, කොළ, ගෙඩියෙහි පිට පොත්තේ ඇති දොඩම් පැඟිරි ආදිය ද ඔසු සඳහා භාවිතයට ගනී.  ජම්බීර කල්කය, ජම්බීර ලවන වටී, ජම්බීරාදී පානකය ආදීය ඇඹුල් දොඩම් යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය. එමෙන්ම මහා කෝල දවුණ්ඩය, දියතාරාමය ආදී ගුලි ඇඹරීමේදී මාත්තුවක් ලෙස ඇඹුල් දොඩම් යුෂ යෙදේ. සීතාරාම, බුද්ධරාජ, මාත්තු පහ ,චන්ද්‍ර කල්කය,‍ ශර්කරාදි කල්කය, යෂ්ඨි කල්කය ආදී ගුලි කල්කවල අනුපාන ලෙස ඇඹුල් දොඩම් යුෂ මෙන්ම දලු භාවිතා වෙයි. 

දේශීය ගුලි කල්ක බොහොමයක අනුපාන ලෙස ඇඹුල් දොඩම් යෙදන අතර එයින් බුද්ධරාජ කල්කයෙහි මකරන්දන් අනුපානය ඉතා ප්‍ර‍කටය. එනම් ඇඹුල් දොඩම් යුෂ, අමු ඉඟුරු යුෂ හා මී පැණි යන ත්‍රිත්වයේ එකතුවයි. සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාව, උණ, කැස්ස, හතිය ආදී සෙම් කෝප රෝග අවස්ථාවල දී මෙන්ම අජීර්ණ ආදී උදර රෝගයන්ට ද මෙය ගුණදායක ය. සෙම් රෝග මෙන්ම වමනය ආදී රෝග අවස්ථාවලදී නවරත්න කල්කය ඇඹුල් දොඩම් යුෂයෙන් පානයට දීම දේශීය වෛද්‍යවරුන් සුලබව භාවිතා කරන ප්‍ර‍තිකාරයකි. දොඩම් ගැට පුලුස්සා ගත් අළු, පරණ ගොරකා සමඟ දොඩම් ඇඹුලින් අඹරා, රත් කර ගෑමෙන් බිඳුණු සන්ධි සවිවන බව සඳහන්. පොළොං විෂට දෙහි හා දොඩම් කොළ සහ පොතු, ඉඟුරු අල සමග සම සමව ගෙන දුම් අල්ලනු ලබයි. අබ ඇට පතක් පමණ දොඩම් ගෙඩියක් තුලට ලා, උණ අළුවෙන් තම්බා  එම ඇඹුලෙන් ඇස වටා ගෑම නුවන් පිළිකාවලට ප්‍ර‍තිකාරයකි. දොඩම් ඇට මද, තෝර ඇට, දිවුල් මද සමව ගෙන එළකිරෙන් අඹරා ඇස වටා ගෑමෙන් ඇස්වල රත සුවවන බව සඳහන්. එමෙන්ම රස ශාස්ත්‍රයේදී චපල, ස්වර්ණ මාක්ෂික, අඤ්ජන කැට, සංඛ ආදී රස ඖෂධ ශෝධනයට ප්‍ර‍ධාන වශයෙන්ම ගැනෙනුයේ ඇඹුල් දොඩම් යුෂ ය.

මූලාශ්‍ර‍_ ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහය, තල්පතේ පිලියම්, වටිකප්‍ර‍කරණය සහ ද්‍රව්‍ය ගුණ විඥාණය පණ්ඩිත ජේ.කේ. එස්. සමරසේකර

Read More

ගොයිවැල් [Goiwel] (Flagellaria indica)

ගොයිවැල් පඳුරුමය කුඩා බහුවාර්ෂික ශාකයකි. ආධාරක ශාකයක් ඇති විට පත්‍ර අග ඇති පහුරු ආධාරයෙන් ඉහළ නගින අතර එසේ නොමැති විට ගොමුවක් ලෙස වැඩේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍රවල පාදම කොපුවකින් වැසී පවතින අතර පත්‍ර තලය දිගින් සෙ.මි. 10-16 දක්වා ද, පළලින් සෙ.මි. 1.4-1.6 දක්වා ද වැඩේ. සෙ.මි. 6-10  පමණ දිගු  සංයුක්ත ඒකාක්ෂ පුෂ්ප මංජරිය පහළට එල්ලා වැටෙන ස්වරූපයකි. නිර්වෘන්ත කුඩා මල් සුදු පැහැයට හුරු ළා කහ පැහැති ය. ගෝලාකාර ඵලය මි.මි. 7 තරම් කුඩා වන අතර ඉඳුණු විට රෝස පැහැයක් ගනී. එක් ඵලයක් තුල කුඩා රතු පැහැ බීජ 1-3 අතර සංඛාවක් පිහිටා තිබේ. ගොයිවැල් Flagellariaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. 

දේශීය මූලාශ්‍ර‍වලට අනුව කැඩුම් බිඳුම්, ගඩු ආදිය සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට ගොයිවැල් කොළ යොදා ගනී. අන්තර්ජාල මූලාශ්‍ර‍වලට අනුව නොයෙක් රටවල තුවාල, ඇස්වල තුවාල, දත් කැක්කුම ඇතුළු මුඛ රෝග, සන්ධිප්‍ර‍දාහය, රූමැටික් වේදනා, උගුරේ ආබාධ, වමනය, අතීසාරය, පාචනය, ප්‍ර‍තිශ්‍යා රෝග, ලිංගික රෝග, ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා ගොයිවැල් ශාකයේ දණ්ඩ, කොළ අල ආදිය යොදා ගන්නා බව සඳහන්. ගොයිවැල් ගැබ් ගැනීම වලක්වන, මුත්‍ර‍කාරක ආදී ගුණ සහිත බව දක්වා ඇත. 

ගොයිවැල් කොළ, කොටදිඹුලා කොළ, මිදෙල්ල කොළ, අංකෙන්ද පොතු, කහ, ලුණු සමග කොටා, මලවා බැඳීමෙන් බිඳුණු අස්ථි සවිවන බව සඳහන්. මේ සඳහා ගොයි වැල් දළු, පෝටා කොළ, කොටදිඹුලා කොළ, මිදෙල්ල කොළ, කහ, ලුණු ලා කොටා මලවා බැඳීම ද සුදුසු ය. නොඑසේ නම් ගොයි වැල් දළු, පෝටා කොළ, දිවුල් කොළ, අට්ටික්කා පොතු, පොල් සමඟ කොටා මලවා බැඳිය යුතුය. ගොයිවැල් කොළ, බැලතණ, අග මුල නැති වැල්, කෑලිය කොළ සහ පොතු, කහ, ලුණු ලා කොටා මලවා බැඳීමෙන් ශරීරයෙහි ඇතිවන ගඩු සුවපත් වන බව සඳහන්.

මැලේසියානු ජාතිකයින් සෞක්‍යාරක්ෂිත පානයක් ලෙස මෙම මුල් තම්බා ගත් වතුර මි.ලි. 150 ක් බැගින් දිනකට තුන් වතාවක් පානය කරයි. මෙය එක දිගට දින තුනක් පානය කිරීම යෝග්‍ය බව දක්වා ඇත. ඇතැම් රටවල ළපටි ගොයිවැල් කොළ එළවලුවක් ලෙසත්, ඉදුණු ගෙඩි පළතුරක් ලෙසත් ආහාරයට ගනී. මැඩගස්කර් වැසියන් මෙම කොළ තේ මෙන් සාදා පානය කරයි. ගොයිවැල් කඳෙහි උක් ශාකයේ මෙන් පැණි රසැති රසායණිකයක් අංගුව ඇත. 

මූලාශ්‍ර‍_ තල්පතේ පිළියම් සහ අන්තර්ජාලයෙන්

සේයාරූ_ "ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු" සමූහයෙන්

Read More

සුළුනයි [Sulunai] (Rungia repens)

සුළුනයි පොළවේ වැතිරී හෝ සෙ.මී. 20ක් පමණ උසට වැඩෙන දුර්වල සිහින් කඳක් සහිත කුඩා පැළෑටියකි. පත්‍රවල හැඩය ඕවලාකාර හෝ ආයත ඕවලාකාර ය. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මී. 1.2-2 දක්වා ද පළලින් සෙ.මී. 0.5-0.8 දක්වා ද විය හැකි අතර මද තීව්‍ර අග්‍ර‍ස්ථයක් සහිතය. සෙ.මී. 2.5 ක් පමණ දිග නටුවක හටගන්නා ශුකියෙහි ළා දම් පැහැ හෝ ළා නිල් පැහැ කුඩා පුෂ්ප හටගනී. ඕවලාකාර ආයත හැඩැති කුඩා බීජකෝෂවල චක්‍රාකාර බීජ ඒක කේන්ද්‍රීය ව පිහිට‍ා තිබේ. සුළු නයි Acanthaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි.

තුවාල, සර්ප විෂ, අක්ෂි රෝග, ඇසේ යමක් ඇණුන විට එය එය ඉවත් වී තුවාලය සුව වීමට ආදීය අවස්ථා සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට සුළුනයි සම්පූර්ණ ශාකයම භාවිතා කරයි. 

සුළු නයි කොළ අඹරා තැබීමෙන් තුවාලවල ලේ ගලා යාම නවතී. සුදුළූණු, වදකහ, තුන් බෝ අත්තන මුල්,  සුළු නයි මුල් සමව ගෙන සුණු කොට සාදාගන්නා දුම් පන්දුව සියලු සර්ප විෂට වේදු ඇල්ලීම පිණිස යොදා ගනී. විෂ වෛද්‍යවරු මුඛයෙන් නාග විෂ ඉරීමට ප්‍ර‍ථම සුළු නයි, මහ නයි දෙවර්ගයේ මුල් සැපීම සිදුකරන බව සඳහන්. එසේම සර්ප විෂ සඳහා සාදන ගුලි වර්ගවල යෝගයක් ලෙස ද සුළු නයි යොදා ගනී. ඇසේ යමක් ඇනී තුවාල වූ විට අරළු, බුළු, නෙල්ලි, ඉඟිනි ඇට,කොහොඹ කොළ, කූර කොළ, කරල් සැබෝ කොළ, ඔලිඳ කොළ, බුත්සරණ මුල්, තැල් කොළ, සුළු නයි කසාය කර ඇසට වත් කරන අතර සුළු නයි, මහ නයි, මොණරකුඩුම්බිය, තැල් කොළ, බූ මෑ කොළ, ගොටුකොළ, කරල්සැබෝ කොළ ආදියෙන් ලද පමණක් තලා වත් කිරීම ද සිදු කරන බව දක්වා ඇත. ඇසේ සුද නැති වීමට සුළු නයි, මොණරකුඩුම්බිය, පොල්පලා තලා ඇසට වත් කරන බව ද කියැවේ.

මූලාශ්‍ර‍_ තල්පතේ පිළියම් කෘති

සේයාරූ_  Illustrated field guide to the flowers of Sri Lanka - Volume 1 සහ වෛද්‍ය සංජීව රූපසිංහ 

Read More

දියහබරල [Diyahabarala] (Monochoria hastata)

ජබර යනුවෙන්ද හඳුන්වන දියහබරල සෙ.මි. 3 පමණ ගණකම රෛසෝමයක් සහිත, ජලාශ්‍රිතව වැවෙන කුඩා පැළෑටියකි. බෙහෙවින් අතු බෙදුණු රෛසෝමයෙන් නව පැළෑටි හට ගනී. පත්‍ර‍ කොලපුවලින් වැසී පවතින සිලිංඩරාකාර කඳ සෙ.මි 90 දක්වා දිගට වැඩේ. කුන්තාකාර හෝ ශරාභ හැඩැති පත්‍ර‍ දිගින් සෙ.මි. 15-18 සහ පළලින් සෙ.මි. 5-15 දක්වා වැඩේ. පත්‍ර‍ තලයේ ඉහල පෘෂ්ඨය තද කොළ පැහැති වන අතර යටි පෘෂ්ඨය ළා පැහැති ය. සෘජු නටුවක් සහිත පුෂ්ප මංජරියෙහි හට ගන්නා  නිල් පැහැති මල් අලංකාරවත් ය. ඵලය ඉලිප්සීය හැඩැති, සෙ.මි. 1 පමණ දිග ස්ඵෝටිකාවකි. ඒ තුල මි.මි. 8 පමණ දිග දුඹුරු පැහැති බීජ පිහිටයි. මෙම උද්භිද ගණයටම අයත් Monochoria vaginalis නම් දේශීය ශාකයක් ඇති අතර එය ද දියහබරල සහ ජබර යනුවෙන් හඳුන්වයි. දේශීය වෙදකමේදී දියබෙරලිය යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ ද මෙම විශේෂ බවයි බොහෝ පිරිසකගේ පිළිගැනීම. පෙනුමෙන් මෙම විශේෂවලට තරමක් සමාන ජපන් ජබර (Eichhornia crassipes) නමින් හඳුන්වන විදේශීය ආක්‍රමණික ශාකය මෙම වර්ග සමඟ පටලවා නොගත යුතු ය. මේවා Pontederiaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයන් ය. 

පිත නිසා හටගත් රෝග, මව්කිරි මදිකම, වාත මේහ, ප්‍ර‍දර රෝග, මුත්‍ර‍ දැවිල්ල, මුත්‍ර‍ අඩස්සිය, මුත්‍ර‍ පිටනොවීම, මලබද්ධය, ගුද භ්‍ර‍ංශ ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා දියහබරල සම්පූර්ණ ශාකයම භාවිතා කරයි. දියහබරල පිත සමනය කරන, රුධිරය පිරිසිදු කරන, මුත්‍ර‍කාරක, කාම වර්ධක, වේදනා නාශක ආදී  ගුණ සහිතයි. නීල්‍යාදී තෛලය දියහබරල යොදා නිපදවන ප්‍ර‍කට ඖෂධයකි. 

මව්කිරී එරීමට, වාත මේහයට, මුත්‍ර‍ අඩස්සිය සහ මුත්‍ර‍ පිට නොවීමට දියහබරල දෙහි ගෙඩියක් පමණ ප්‍ර‍මාණයක් අඹරාගෙන මොරු සමඟ දවසට දෙවරක් බැගින් දින 40 ක් භාවිතා කළ යුතුය. ගුද භ්‍ර‍ංශයට දියහබරල කැඳ දෙයි.  අක්ෂි රෝග සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමේදී දියහබරල යුෂ භාවිතා කරයි. කැක්කුම සහ දැවිල්ල සහිත වණවලට දියහබරල කොළ, කැකුළු හාල්, පොල්කිරෙන් තම්බා අඹරා බැඳිය යුතු ය. ගඩු සඳහා දියහබරල කොළ දොඬම් ඇඹුලෙන් අඹරා දීකිරි එක්කොට ගඩුවේ ගෑ යුතු ය. බාහිර ලේ වහනය වැලැක්වීමට කොළ ඇල්දියෙන් අඹරා ආලේප කරයි. දියහබරලවලට ශරීරගත විෂ ඉතා කෙටි කාලයකින් උරා ගෙන මල සමඟ පිටකිරීමේ විශේෂ හැකියාවක් ඇති නිසා විෂ වෙදකමේදී භාවිතා කර ඇති බව සඳහන්.  දියහබරල ශාක කොටස් උදරාබාධ, දත්කැක්කුම, ඇදුම, ඇල්ශයිමර් රෝගය ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට යොදා ගන්නා බව අන්තර්ජාල මූලාශ්‍ර‍වල දක්වා ඇත. 

දියහබරල කොළ, අල සහ පුෂ්ප මංජරිය මැල්ලුම්, ව්‍යංජන සහ කැඳ ලෙස සකසා ආහාරයට එක්කර ගත හැකිය.  දියහබරල කොළ හා දඬු, ගාගත් පොල් සමග කොටා මිරිකා ගත් යුෂ යොදා සකස් කරගත් කොළ කැඳ හිස් බඩ පානය කිරීමෙන් ශරීරයේ දැවිල්ල, මුත්‍රා දැවිල්ල පහ වේ. එමෙන්ම එය මුත්‍ර ගල් දියවීමටත්, ශුක්‍ර මේහයටත්, සෙංගමාලයටත් අගනා ඔසුවකි. මේවා ශීත ගුණයෙන් යුත් ආහාර නිසා රත්පිත් රෝගීන්ට ද වඩාත් ගුණදාක ය. 

මූලාශ්‍ර‍_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්

සේයරූ අනුග්‍ර‍හය_ වෛද්‍ය සංජීව රූපසිංහ

Read More

වල්ලූණු [Wallunu] (Pancratium zeylanicum)

වල්ලූණු බල්බය නමින් හඳුන්වන ව්‍යාජ භූගත කඳක් හෙවත් අලයක් සහිත කුඩා බහු වාර්ෂික පැළෑටියකි. බල්බයේ හැඩය ගෝලාකාර හෝ උපගෝලාකාර වේ. මාංසල බවින් යුත් පත්‍රයක දිග සෙ.මී. 15-30 දක්වා විය හැකි අතර පළල සෙ.මී. 1.5-2 දක්වා වේ. පත්‍ර හැඩය පටු ලන්සාකාර හෝ ප්‍රතිලන්සාකාරයි. උඩ පෘෂ්ඨය ඔප සහිත කොළ පැහැ වන අතර යට පෘෂ්ඨය අළු පැහැයට හුරු කොළ පැහැතිය. පත්‍ර ගොනුවෙන් පැන නගින සෙ.මී.  8.5-25 පමණ දිග සිලින්ඩරාකාර නටුවක් සහිත මල් තනි තනිව හට ගනී. මල්  සුදු පැහැති වන අතර අලංකාරවත් ය. තල 3ක් සහිත බීජ කෝෂය සෙ.මී.2ක් පමණ දිග වන අතර සෙ.මී.1.5ක් පමණ පළලයි. ඒ තුල උප ගෝලාකාර හැඩැති බීජ විශාල ප්‍රමාණයක් පිහිටයි.  විසිතුරු ශාකයක් ලෙස ද වැවිය හැකි වල්ලූණු Amaryllidaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි.

ඇතමුන් මෙම ශාකයට තරමක් සමාන සුදු මල් හට ගන්න Hymenocallis littoralis සහ  Hymenocallis littoralis නම් විදේශීය විසිතුරු දෙකක් සහ රතු හෝ තුඹිලි පැහැති මල් හට ගන්නා Hippeastrum puniceum නම් විදේශීය විසිතුරු ශාකයක් වල්ලූණු ලෙස සලකා ඖෂධ සඳහා භාවිතා කරනු දැකගත හැකිය. විද්වත් මතයට අනුව එය ඵලදායී නොවන වැරදි භාවිතයකි.  

ගෙඩි, අර්ශස්, කැඩුම් බිඳුම් ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා ප්‍ර‍ධාන වශයෙන් වල්ලූණු ශාකයේ බල්බය හෙවත් අලය භාවිතා කරයි. අස්ථි භග්නයකදී කැඩී ඇති සියුම් ඇට කැබලි එලියට ගැනීම සඳහා වල් ලූණු අල, මුං ඇට සමග පොල් කිරෙන් අඹරා බඳියි. 

මූලාශ්‍ර‍_ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයේ සංවාදයක් ඇසුරින්

සේයාරූ_ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයෙන්

‍ෙ

Read More

පඹ [Pamba] (Lygodium flexuosum)

ලෙහා ගැනීමට අපහසු ගැටළු රාශියකට මැදි වූ විට පඹ ගාලක පැටළුනා වැනිය යන කියමනෙන් ගැමියන් අතර ප්‍ර‍කට පඹ වැල් අධාරක ශාකයක් මත ඉහල නඟින වැල් පර්නාංගයකි. මෙම වැල් රාශියක් එකට එතෙමින් සාදන ගොනුව පඹ ගාලක් යනුවෙන් හඳුන්වයි. පඹ වැල්වල ළපටි කඳ කොළ පැහැති වන අතර මේරු කඳ දම් මිශ්‍ර‍ කළු පැහැති ය. සංයුක්ත පත්‍ර‍වල ප්‍රාක්ෂය සුමට හෝ මඳ බූවක් සහිතයි. පත්‍රිකා විවිධ හැඩයන් ගනී. පත්‍ර‍ දාරයෙන් බීජණුධානී පොකුරු හෙවත් සොරස පිටතට නෙරා ඇත. එවායින් නික්මෙන් බීජාණු මඟින් ශාකයේ ව්‍යාප්තිය සිදු වේ. මෙම උද්භිද ගණයටම අයත් තවත් ශාක දෙකක් මෙරටදී හමු වන අතර එවායින්  Lygodium circinnatum ශාකය මහ පඹ ලෙසත්, Lygodium microphyllum ශාකය පඹ වැල් ලෙසත් හඳුන්වා ඇත. දේශීය ශාක වන පඹ විශේෂ  Lygodiaceae උද්භිද කුලයට අයත් පර්නාංශ විශේෂයන් ය. මෙම විශේෂ තුනට අමතරව සිංහලෙන් පඹ නමින් හඳුන්වන තවත් ශාකයක් අැති අතර එය Ipomoea quamoclit යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වන සපුෂ්ප ශාකයකි. රතු පැහැති අලංකාරවත් මල් හට ගන්නා වැලක් වන එය මෙරට තුල ස්වභාවිකකරණයට ලක්වී ඇති විදේශීය ශාකයකි. රට පඹ යනුවෙන්ද හඳුන්වන එම ශාකය ඉහත විස්තර කරන ලද දේශීය පඹ විශේෂ සමඟ පටලවා නොගත යුතු ය. එම ශාකය මෙරටදී ඖෂධ සඳහා භාවිතා කරන බවට තොරතුරු ද හමු වී නොමැත.

අක්ෂි රෝග, වණ, තුවාල, ඉදිමුම්, ක්ෂත, වෙඩි වැදුණු තුවාල ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා පඹ ශාකයේ මුල්, කොළ සහ වැල් භාවිතා කරයි. චන්ද්‍ර‍ාකාන්ති තෛලය, කේතකී තෛලය, අග්‍ර‍රාජ තෛලය, දිව්‍යරාජ තෛලය, නව පටල තෛලය පඹ වැල් යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය. 

වෙඩි වැදුණු තුවලවලට පඹ කොළ ස්වරසය යොදා සකස් කරගත් තුවාල තෙල් යොදා ප්‍ර‍තිකාර කරයි. ඉදිමුමට පඹ දළු, සියඹලා දළු, මිල්ල දළු යන මේවා දෙහි ඇඹුලෙන් සිහින්ව අඹරා ආලේප කළ යුතුය‍. අක්ෂි රෝග සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමේදී පඹ දළු, බෝඹු දළු සහ දෙලුම් කොළ තම්බා තැවීමට ගනී. පඹ දළු මැල්ලුමක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. ගැමියන් පඹ දළු යොදා කැඳ සාදා ගන්නා අතර එලෙස පිසගත් කැඳ කැස්සට සහ පිතට ගුණදායක බව සඳහන්. පඹ මුල්  රුමැටික් ආතරයිට්ස්, උලුක්කු, පණුහොරි සහ කඩුවේගන් වැනි චර්ම රෝග, කැපුම් තුවාල, ගඩු ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා භාවිතා කරන බව අන්තර්ජාල මූලාශ්‍ර‍වල දක්වා ඇත.

පඹ වැල් තලා වක්කඩේ බැඳීමෙන් එම වැල්වල ඇති රසායනික ද්‍ර‍ව්‍ය ජලයට එකතු වී ගොයමට හානි කරන පණුවන් මර්දනය වන බව සඳහන්. ගැමියන් එළවලු වර්ග තැලීමෙන් හානි නොවී ප්‍ර‍වාහය කිරීම සඳහා එළවලු අතරට මෙම වැල් එකතු කරයි. එමෙන්ම පඹ වැල් සැරසිලි කටයුතු සඳහා යොදා ගනීමට මෙන්ම විසිතුරු ශාක ලෙස ද වැවිය හැකියි.

මූලාශ්‍ර‍_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්

රට පඹ (Ipomoea quamoclit)

Read More

හරංකහ [Harankaha] (Curcuma zedoaria)

හරංකහ භූගත කඳක් හෙවත් රෛයිසෝමයක් සහිත මීටර් 1ක් දක්වා උසට වැඩෙන කුඩා පඳුරුමය පැළෑටියකි. කපුරු සුවඳැති රෛසෝමය ළා කහ පැහැයට හුරු සුදු පැහැති ය. එක් ශාකයක මීටරයක් දක්වා දිගට වැඩෙන පත්‍ර 4-6 සංඛාවක් පිහිටයි. පත්‍ර‍ තලය දිගින් සහ පළලින් සෙ.මි. 20–60  x  8–10 පමණ විය හැකිය. පත්‍ර‍ හැඩය ආයත හෝ පටු ආයත ලන්සාකාර ය. පත්‍ර‍වල දෙපසම සුමට වන අතර පත්‍රයේ උඩුපස මධ්‍ය නාරටිය සමීපයේ දුඹුරු පැහැයට හුරු දම් පැහැති පැල්ලමක් දැකගත හැකි වීම විශේෂත්වයකි. ශුකියක් වන පුෂ්ප මංජරිය පොළවෙන් ඉහලට සෙ.මි. 18 දක්වා වර්ධනය වේ.  පුෂ්ප මංජරිය වටා ඇති නිපත්‍ර‍ පළමුව සුදු පැහයෙනුත් කෙටි කලකින් දීප්තිමත් රෝස රතු හෝ රතු-දම් පැහැයෙනුත් දැක ගත හැකිය. ඵලය අක්‍ර‍මවත්ව පැලෙන සිනිඳු, ඕවලාකාර ස්ඵෝටිකාවකි. හරංකහ Zingiberaceae උද්භිද කුලයට අයත් මෙරටට හඳුන්වාදී වගා කර ඇති ශාක විශේෂයකි. 

අතීසාර, මුත්‍ර‍අඩස්සිය, කුෂ්ඨ ඇතුළු චර්ම රෝග, පිත නිසා හටගත් උණ, ශ්වේත ප්‍ර‍දර, අර්ශස්, අජීර්ණ, අරුචි, කුසගිනි මදිකම, අධ්මාන, ගුල්ම, පණු රෝග, කැස්ස, ඇදුම ආදී රෝග සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට හරංකහ ශාකයේ අල සහ කොළ භාවිතා කරයි. හරංකහ වාජීකරණ, වේදනාවන් සමනය කරන, පණුවන් නසන, උණ නසන, රුධිය පිරිසිදු කරන, මුත්‍ර‍ජනනය කරන ආදී ගුණ සහිතයි. 

මුත්‍ර‍ රෝග සඳහා හරංකහ අල යුෂ බොන්නට දෙයි. චර්ම රෝගවලට අල ගලගා ආලේප කරයි. උලුක්කුවට හරංකහ අල සීනක්කාරන් සමඟ අඹරා ආලේප කරයි. ග්‍ර‍න්ථි සහ අර්බුදවලට හරංකහ කොළ අඹරා ආලේප කරයි. බෙංගාල වැසියන් හරංකහ අල කොටා යුෂ මිදෙන්නට තබා, වියළා අරළුප්පිටි මෙන් සකස් කර ගන්නා ඖෂධය ශට්පාලෝ නමින් හඳුන්වන අතර එය අතීසාර, ග්‍ර‍හණි ආදී රෝග සුවපත් කිරීමට යොදා ගනී. අතීසාරයට එම පිටිවලින් කැඳ සකසා බොන්නට දෙයි. මුඛයේ සහ උගුරේ සෙම බැඳීමට හරංකහ අල කැබලි මුඛයේ තබා චූෂණය (සූප්පු) කළ යුතුය. එමෙන්ම එය ස්වරභේදය හෙවත් උගුර බැරැන්ඩි වීමට ද ප්‍ර‍තිකාරයකි. ළමයින්ගේ පණු රෝගවලට හරංකහ අල යුෂ බොන්නට දෙයි. ප්‍ර‍තිශ්‍යා කැස්ස සහ සිරුරේ වේදනා සහිත උණට හරංකහ අල කෂායට තිප්පිලි කුඩු, කුරුඳු පොතු කුඩු මිශ්‍ර‍කර වැල්මී, මී පැණි හෝ සූකිරි සමඟ ගැනීමට නියම කර ඇත. සීරීම් ආදියට කුඩු කරන ලද හරංකහ මුල සීනක්කාරම් සමඟ මිශ්‍රකර ආලේප කළ යුතුය. 

මූලාශ්‍ර‍_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු 

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 1, 2

Read More

සමදරා [Samadara] (Quassia indica)

තිත්ත සමදරා යනුවෙන්ද හඳුන්වන සමදරා මීටර් 5-12 දක්වා උසට වැඩෙන ගසක් හෝ පඳුරක් ආකාරව වැඩෙන සදාහරිත ශාකයකි. කඳේ තීර්යක් පැලීම් දක්නට ලැබේ. එ්කාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර‍ දිගින් සෙ.මි. 12-28 දක්වා හා පළලින් සෙ.මි. 4-14 දක්වා වැඩේ. පත්‍ර හැඩය ආයත ඉලිප්සාකාර සිට ලන්සාකාර වේ. පත්‍රයේ පෘෂ්ඨ දෙකම සිනිඳු සහ දිලිසෙන සුළු වන අතර පත්‍ර අග්‍රය තීව්‍ර හෝ අති තීව්‍ර විය හැකි ය. සෙ.මි. 18 දක්වා දිග නටුවක්‍ සහිත ඡත්‍රාකාර පුෂ්ප මංජරිය පහලට එල්ලා වැටෙන ස්වරූපයකි. මල් කොළ පැහැයට හුරු ක්‍රීම් පැහැ, ළා දම්, සුදු, හෝ අළු පැහැයට හුරු කහ පැහැති විය හැකිය. ඵලය සෙ.මි  2-5 × 4 පමණ වන අර්ධ කවාකාර හැඩති කරලකි. සමදරා  Simaroubacea උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි.

සමදරා හොරි, දද, කුෂ්ඨ, කඩුවේගන් කුඩා දරුවන්ගේ උෂ්ණ බිබිලි ආදි සමේ රෝග වලට ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයක් ලෙස සැලකේ. එමෙන්ම උණ, හිසේ රෝග, කැඩුම් බිඳුම්, වණ, තුවාල, අක්ෂි රෝග ආදියට ප්‍ර‍තිකාර කිරීම සඳහා සමදරා ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, ඇට ආදිය භාවිතා කරයි. 

පණුවන් සහිත වණවලට සමදරා ඇට, දලුක් කිරි, දිවිකදුරු කිරි, ගොළුබෙලි සාරු, පුස් ඇට, අංකෙන්ද පොතු, ලුණු යොදා අඹරාගත් යුෂයෙන් පිරිසිදු කපු රෙදි කැබැල්ලක් තෙමා වණයේ තැවරීම කලයුතු ය. මෙය සතියක් සිදුකර බෝවිටියා සහ තැල් කොළ කොටා කොහොඹ තෙලින් මලවා බැඳීමෙන් වණය සුවපත්වන බව සඳහන්. සර්ප විෂ නිසා ඇතිවන අතුරැ ආබාද සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට යොදන කෂාය සඳහා පොතු, මුල් යොදා ගනී. මීට අමතරව ශරීරයේ හටගන්නා ගඩු සඳහා යොදන කෂාය වර්ගවල ද, තිමිර, ඇස්වලින් කඳුලු ගැලීම ආදී අක්ෂි රෝගවලදී යෙදෙන ඖෂධ සඳහා යෝගයක් ලෙස සමදරා මුල් ඇතුලත් වේ. 

මූලාශ්‍ර‍_ තල්පතේ පිලියම් කෘති සහ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයේ සංවාදයක් ඇසුරින් 

සේයරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 1 2 

Read More

උල්වැරණිය [Ulweraniya] (Hedyotis neesiana)

උල්වැරණිය බිම දිගේ වැලක් ආකාරයෙන් වැවෙන කුඩා වාර්ෂික පැලෑටියකි. කඳ ඇතැම් විටක දෘඩරෝමීය වේ. වැලේ ආරම්භක කොටස කාෂ්ඨීය යි. ද්වීකාන්තරික සම්මුඛව පිහිටන සරල පත්‍ර අණ්ඩාකාර සිට මඳ වශයෙන් ඕවලාකාර හෝ රේඛීය ලන්සාකාර විය හැකි ය. පත්‍ර‍යක් දිගින් සෙ.මි. 3-5.5 සහ පළලින් සෙ.මි. 0.5-2 දක්වා වේ. පත්‍ර‍වල පැහැදිළි මධ්‍ය නාරටියක් පිහිටන අතර පාර්ශ්වික නාරටි අපැහැදිළි ය. කක්ෂීයව හට ගන්නා පුෂ්ප මංජරිවල කුඩා සුදු පැහැති මල් 8-15 දක්වා පිහිටයි. මල් නිර්වෘන්තව හෝ කෙටි වෘන්ත දරයි. ඵලය ගෝලාකාර හෝ අණ්ඩාකාර හැඩැති කරලකි. එක් බීජ කෝෂයක ළා දුඹුරු පැහැති කුඩා බීජ 8-15 දක්වා ප්‍රමාණයක් පිහිටයි. උල්වැරණිය Rubiaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි.

උල්වැරණිය විශේෂයෙන් ඇස් රෝග සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට භාවිතා කරන බව ප්‍ර‍කට ය. ඇසේ ඇතිවන තුවාල, තැල්ම, ඇසට යමක් වැටුනු විට එය ඉවතට ගැනීම ආදියට උල්වැරණිය ශාක කොටස් යොදා ගනී.  ඇස ඇතුලේ සිදුවන තුවාල හා තැල්මටත්, ඇසට වැටුන යමක් ඉවත්කර ගැනිමටත්, ඇසේ යමක් ඇනුන විටත්, උල්වැරණිය කොල, අමුකහ සමඟ සියුම්ව තලා පිරිසිදු රෙදි කැබැල්ලක දමා බින්දු කිහිපයක් ඇසට දැමිය යුතුය. ගසකින් වැටුණු විට ඇතිවන තැල්මට උල්වැරනිය කොළ පැසුණු පොල් සමඟ කොටා මලවා බඳියි. 

විශේෂ ස්තුතිය _ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයේ එම්. පි. විජේරත්න මහතාට. 

Read More

ගොඩකිරිල්ල [Godakirilla] (Holoptelea integrifolia)

ගොඩකිරිල්ල මීටර් 25 දක්වා උසට වැඩෙන තරමක් විශාල ශාකයකි. පොත්ත අළු දුඹුරු පැහැති හෝ සුදු පාටට හුරු කොළ පාට වන අතර අප්‍ර‍සන්න ගන්ධයකින් යුක්ත ය. ළපටි කොටස්වල බූවක් පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර‍ ඉලිප්සීය-ආයත සිට ඉලිප්සීය-අණ්ඩාකාර වේ. පත්‍ර‍යක් දිගින් සෙ.මි. 7.5-13 සහ පළලින් සෙ.මි. 4-8.5 දක්වා වර්ධනය විය හැකිය. පත්‍ර‍ දාරය සම්පූර්ණ වන අතර පත්‍ර‍ අග්‍ර‍ය තිවෘ හෝ එසේ නොවිය හැකිය. පුෂ්ප මංජරියෙහි පිරිමි මල් සහ ද්වීලිංගික මල් මිශ්‍ර‍ව පිහිටා තිබේ. ඵලය පටලමය පියාපත් සහිත, පුලුල් අණ්ඩාකාර හැඩැති කරලකි. ඵලයක් තුල පැතලි එක් බීජයක් පමණක් පිහිටයි. ගොඩ කිරිල්ල ශාකය Ulmaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. 

ආයුර්වේද මූලාශ්‍ර‍වල මෙම ශාකයේ භාවිතාවන් ගැන ප්‍ර‍කට තොරුතුරු හමු නොවුන ද දේශීය වෙදකමේදී කැඩුම් බිඳුම්, උලුක්කු, බාහිර රුධිර වහනය, ගඩු, දිවි මකුළු දෂ්ඨන, කණ්ඩමාල ආදී රෝග සඳහා ප්‍ර‍තිකාර කිරීමට ගොඩකිරිල්ල ශාකයේ පොතු, කොළ සහ මුල් භාවිතා කරයි. 

උලුක්කුවට, කල් ගත වූ තැලුම්වලට සහ බිඳුණු අස්ථි සන්ධානය වීමට ගොඩකිරිල්ල පොතු කහ, ලුණු සමඟ කොටා මළවා බඳියි. කැඩුම් බිඳුම් අවස්ථාවකදී රුධිර වහනයක් සිදුවූ විට මුරුංගා, වරා සහ ගොඩකිරිල්ල යන ශාකවල මුල් කොටා යුෂ ගෙන තුවාලයට වත් කිරීමෙන් රුධිරය ගලායාම නැවතී තුවාලය පෑහෙයි. දිවි මකුළු දෂ්ඨනයකට ලක්වූ රෝගීන් ස්නානය කරවීමට ගොඩකිරිල්ල කොළ තැම්බූ ජලය යොදා ගනියි. ගඩුවලට ගොඩකිරිල්ල පොතු, රුක්අත්තන පොතු සහ හීනටි හාල් එකට කොටා, රොටියක් ලෙස සකසා කබලේ තබා රත් කර ගඩුවට තබා බැඳීමෙන් ගඩුව සුව වෙයි. කණ්ඩමාල රෝගය සඳහා තෙල් සිඳීමේදී ගොඩකිරිල්ල පොතු යොදා ගනී. 

මූලාශ්‍ර‍_ තල්පතේ පිළියම් සහ වෛද්‍යාචාර්ය දේශබන්දු තෙරිපැහැ ආරියවංශ කීර්තිසිංහ මහතාගේ කෘති ඇසුරෙන් 

සේයාරූ _ 1 අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More