මුඩුමහණ [Mudumahana] (Sphaeranthus indicus)

මලෙහි පෙනුම හිස මුඩුකළ භික්ෂුවකගේ හිසෙහි ස්වරූපයක් ගන්නේ ය  යන අරුතින් මුඩුමහණ යනුවෙන් හඳුන්වන මෙම ශාකය සෙ.මි. 30 ක් දක්වා උසට වැඩෙන කුඩා වාර්ෂික පැළෑටියකි. පියාපත් සහිත හතරැස් කඳෙහි බූවක් පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර පුනීලාකාර හෝ ශ්‍රාවාකාර ය. පත්‍ර දාරය දැති සහිත ස්වභාවයක් ගනී. සංයුක්ත පුෂ්පය දම් පැහැතිය. භූ මණියක් සහිත කුඩා බීජ සුලඟ මඟින් ව්‍යාප්ත වේ. කුඹුරුවල සුලබව හමුවන නිසා වෙල්මුඩ යනුවෙන්ද හඳුන්වන මුඩුමහණ Asteraceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. මෙම උද්භිද කුලයටම අයත් හීං මුඩුමහන නමින් තවත් දේශීය ශාකයක් ඇති අතර එය Epaltes divaricata යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වයි. 

දියවැඩියාව, මුත්‍රඅඩස්සිය ඇතුළු මුත්‍ර ආබාධ, හොරි කුෂ්ඨ ඇතුළු චර්ම රෝග, උණ රෝග, පිත් රෝග, ආමාශයික සහ ආන්ත්‍රික ආබාධ, අජීර්ණ, කැස්ස, ලේ යන අර්ශස්, පණු රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා  මුඩුමහණ ශාකයේ කොළ, මුල්, මල්, බීජ සහිත පංචාංගයම භාවිතා කරයි. මුඩුමහණ මුත්‍රකාරක, බලකාරක, උෂ්ණකාරක, සෙම නසන ආදී ගුණ සහිතයි. 

අර්ශස් රෝගය සඳහා වියළාගත් මුඩුමහණ ශාකය චූර්ණ කර කිරි මෝරු සමඟ මිශ්‍රකර දෙයි. කැස්සට මුඩුමහණ කොළ යුෂ එළකිරි ස්වල්පයක් හා සූකිරි සමඟ තම්බා බීම සහ  මුඩුමහණ බීජ චූර්ණය මී පැණි සමඟ ගැනීම ගුණය. මුත්‍ර දැවිල්ලට සහ මුත්‍ර සමඟ ලේ පිටවීමට මුඩුමහණ කුඩා පැළෑටි කොටා මිරිකාගත් යුෂ පානය කළ යුතුය. මුඩුමහණ මුල් චූර්ණය ග්‍රෑම් 1.5 පමණ දිනපතා ගැනීමෙන් පණු රෝග නැසීමත්, ආමාශයේ ක්‍රියාකාරිත්වය වර්ධනය වීමත් සිදු වේ. නිදන්ගත චර්ම රෝග සඳහා සෙවණෙහි වියළන ලද මුඩුමහණ කොළවලින් සකසාගත් චූර්ණය ග්‍රෑම් 1.25 ක් දිනපතා ගැනීමට නියම කර ඇත. ශරීර ශක්තිය වර්ධනයට සහ අකලට හිසකෙස් වැටීමට නොමේරූ මුඩුමහණ පැළෑටි හොඳින් කුඩුකර බටර් සමඟ තලා සීනි සහ පිටි මිශ්‍රකර සාදා ගන්නා මෝදකය දිනපතා අනුභව කළ යුතුය. දියවැඩියාවට මුඩුමහණ සම්පූර්ණ ශාකය කෂාය කර බීමට දෙයි. හොරි නැමැති චර්ම රෝගයට මුඩුමහණ සම්පූර්ණ ශාකයම තලතෙල් සමඟ අඹරා ආසාධිත ස්ථානවල ආලේප කළ යුතුය. වාජීකරණයට මුඩුමහණ මුල් ජලයෙහි පෙඟෙන්නට හැර පසුව තලතෙල් තුල දමා ජලය සම්පූර්ණයෙන් සිඳෙන තුරු රත්කර තෙලක් නිපදවා ගනී. එය පුරා දින 41 ක් වරකට මි.ලී. 20 බැගින් උදෑසන හිස්බඩ ගැනීමට නියම කර ඇත. 

ගැමියන් එදිනෙදා සිදුවන කැපීම්, සීරීම ආදිය නිසා සිදුවන සුළු ලේ වහන වැලැක්වීමට අත්බෙහෙත් ලෙස මුඩුමහණ ශාකය කොටා තුවාලයට තබා බැඳීම සිදුකරයි. ඉන්දියානුවෝ කැස්සට මුඩුමහණ කොළ කිරි සමඟ උණුකර බීමට ගනී. මුඩු මහණ යොදා දිවිමකුළු විෂට ප්‍රත්‍යක්ෂ රහස් ඖෂධයක් නිපදවන බව සඳහන්. මුඩුමහණ ග්‍රාමීයව විෂහරණී යනුවෙන්ද හඳුන්වා ඇත. 

මූලාශ්‍ර_  ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

දොඹ [Domba] (Calophyllum inophyllum)

දොඹ මීටර් 20 පමණ උසට සහ සෙ.මි. 50 පමණ විශ්කම්භයක් සහිතව වැඩෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ සදාහරිත ශාකයකි. සිනිඳු දිළිසෙන සුලු මතුපිටකින් යුත් තරමක් විශාල සරල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටා තිබේ. පත්‍ර අග්‍රය රවුම් හෝ තීව්‍ර ය. පත්‍ර හැඩය පළල් ඉලිප්සාකාර හෝ ප්‍රත්‍යණ්ඩාකාර-ඉලිප්සාකාර වේ. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 20 සහ පළලින් සෙ.මි.12 ක් දක්වා වැඩේ. කක්ෂීයව හට ගන්නා පුෂ්ප මංජරිය සංයුක්ත ඒකාක්ෂයකි. එහි හට ගන්නා සෙ.මි. 3 පමණ විශ්කම්භයකින් යුත් සුදු පැහැති මල් අලංකාරවත් ය. එය මී මැස්සන් ප්‍රිය කරන මල් වර්ගයක් ලෙස සැලකේ. ඵලය කොළ හෝ කහ පැහැති තන්තුමය ගෝලාකාර අෂ්ටිලයකි. එක් ඵලයක් තුල විශාල තනි බීජයක් පිහිටා තිබේ. දොඹ Clusiaceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. 

වණ, කුෂ්ට, අසාධ්‍ය ප්‍රමේහ, කරප්පන්, උදර්ද, කිලාස, වාත රෝග, අක්ෂි රෝග, හිසරුදා, හතිය, පපුවේ සෙම බැඳීම, ආමවාත, සන්ධි වේදනා, කැඩුම් බිඳුම්, අතීසාර, ප්‍රවාහිකා, මලබද්ධය, මුත්‍ර අඩස්සිය, රක්ත අර්ශස් ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට දොඹ ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, මල්, ඇට, මද, තෙල් සහ මැලියම් භාවිතා කරයි.  දොඹ මලභේදක, මුත්‍රකාරක, රෝචක, අධිමානහර, ධාතු ඌෂ්ණහර, වණරෝපන, කෘමිනාශක, පෙනහැල්ලට හිතකර ආදී ගුණයන් සහිතයි. 

අභිෂ්‍යන්ද්‍ය නම් අක්ෂි රෝගයට පිරිසිදු කරගත් දොඹ කොළ තම්බා ඇස් සේදීම සහ මල් ජලයෙහි බහා තබා ඇස් සේදීම සිදු කරයි. සන්ධිවල වාත වේදනාවන්ට සහ ඉදිමුම් ආදියට ඇට අඹරා ආලේප කරයි.  දොඹ තෙල් ආලේප කිරීමත්, මුල් තම්බා සේදීමත් වණ සඳහා ප්‍රතිකාරයන් ය. අතීසාර, ප්‍රවාහිකා සහ රක්ත අර්ශස් යන රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට පොතු කසාය යොදා ගනී. දොඹ දලු තම්බා ඇස් සේදීමෙන් අපද්‍රව්‍ය ඉවත්වී ඇස පිරිසිදු වේ. දියමැටියන් කෑමෙන් කකුල්වල ඇඟිලි අතර වණ වූ විට දොඹ ඇට පුලුස්සා පොල්තෙල් සමඟ අනා ආලේප කළ යුතුය. එය වියගසට ගවයින්ගේ කර තුවාල වූ විට ද යොදන ප්‍රතිකාරයකි. ඇසෙහි කුඩා යමක් ඇණුන විට දොඹ දලු, බෝඹු දලු, පඹ දලු තම්බා ඇස සේදීමෙන් ඇණුන දේ ඉවත්ව යයි. පැරැන්නන් වාත වේදනා සමනය කර ගැනීම සඳහා දොඹ තෙල් ආලේප කර ඇත.

දොඹ ඇට මඳ කොටා, පැසෙහි බහා මිරිකා දොඹ තෙල් ලබා ගනී. දොඹ තෙල් දැව ආරක්ෂකයක් ලෙස ද භාවිතා කළ හැකිය. දොඹ දැව වටිනාකම අතින් ද ඉහල අගයක් ගන්නා ශාකයකි. නිවාස, නැව්, බෝට්ටු, කරත්ත තට්ටු, සිල්පර කොට,  දුම්රිය මැදිරි, කරත්තවල ප්‍රධාන කඳ (බෝන් ලීය), නැව්වල කුඹගස, ආයුධවල මිටි ආදිය සෑදීමට දොඹ ලී යොදා ගනී. දොඹ තෙල් සිඳීමෙන් පසු ඉතිරිවන මුරුවට හොඳ කාබනික පොහොරක් ලෙස භාවිතා කළ හැකි ය.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ වෙනත්

ස්තුතිය_ ඔසුපැළ හඳුනා ගනිමු සමූහයේ මිතුරන්ට

සේයාරූ_ අන්තර් ජාලයෙන්

‍ෙ

Read More

ගෙරිපස්

ගෙරි නමින් හඳුන්වන කුඩා කුහුඹු විශේෂයක් තම ගෘහය නිර්මාණය කර ගන්නා පස් වැනි ද්‍රව්‍ය ගෙරි පස් නමින් හඳුන්වා ඖෂධ පිණිස භාවිතා කරයි. කුහුඹුවන් කීවද වේයන් අයත්වන සත්ව විද්‍යාත්මක ගණයට අයත් Hospitalitermes monoceros නමින් හඳුන්වන මොවුන් මිනිස් වාසයට නොපැමිණෙන අහිංසක සත්ව කොට්ටාශයකි. කලක් මෙම සත්වයා ලංකාවට ආවේණික ලෙස සැලකුව ද එසේ නොවන බව පසුව තහවුරු කර ගෙන ඇත. මී මැස්සන් පරාග සහ තම සිරුරින් නිපදවන දෑ එකතුකර මී වදය නිර්මාණය කරන අයුරින් මොවුන් ද බාහිර පරිසරයෙන් ලබා ගන්නා ද්‍රව්‍ය හා තම සිරුරේ නිපදවෙන දෑ මුසුකර තම ගෘහය නිර්මාණය කර ගනී.‍ ගස් බෙන හෝ තල් තලාවන් ඇසුරු කරගෙන තම නිවස සාදා ගන්නා මොවුන් ඒ සඳහා අට්ටික්කා, කුඹුක් සහ නාබැද්ද යන ශාක සුලබව භාවිතා කරන බව හඳුනාගෙන ඇත. මෙහි ඇති ඡායාරූපවල දක්වා ඇත්තෙ ජම්බු ගසක බෙනයක් තුල නිර්ණය කර ඇති ගෙරි ජනපදයකි. මොවුන්ගේ දිගු පෝලිම් කැලෑබදව දැක ගත හැකි අතර ගැමියන් එම රංචු ගෙරි වැල් ලෙස හඳුන්වයි. මී මැසි ජනපදවල මෙන් මොවුන්ගේ ජනපදයක් තුල ද එක් එක් කාර්යයන් පැවරුනු පිරිසක් සිටින බවට සිත් ගන්නා සුලු තොරතුරු පවතී. රංචු පිටින් ගමන් කරන විට රංචුව මැදින් යන පිරිස වැඩ කරන පිරිස ලෙසත්. දෙපසින් ගමන් කරන පිරිස ඔවුගේ ආරක්ෂකයන් ලෙස සත්ව විද්‍යාඥයින් හඳුනා ගෙන ඇත. බෙහෙතකට යම් ස්ථානයකින් ගෙරි පස් ලබා ගැනීමේදී එහි සිටින සතුන් ආදාල ස්ථානයෙන් පිටතට ගෙන නොයාමට කාරුණික විය යුත්තේ ජනපදයෙන් පිටත මෙම සත්වයින්ට පැවත්මක් නොමැති හෙයිනි.

විශේෂයෙන් කැඩුම් බිඳුම් වෙදකමේදී සන්ධානීය පත්තු සඳහා ගෙරි පස් භාවිතා කරයි. ඊට අමතරව කම්බුල් ගෙඩි, චර්ම රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමටත්, ගුප්ත විද්‍යා කටයුතු සහ ඉනා බෙහෙත් සඳහාත් ගෙරි පස් යොදා ගන්නා බවට තොරුතුරු ඇත. 

ගෙරියන් නිවසට පැමිනීම හා වාසය කරන නිවස ඇති ඉඩමට පිවිසීම අසුභ ලකුණක් බවත් ,එම ස්ථානය පාලුවට ලක්වන බවත්, ගෙරිපස් අසුභ සම්මත දේ සමග මුසු කොට නැකත් හා මන්ත්‍ර විධි සංයෝග කොට තවෙකෙකුට අයහපතක් කල හැකි බවත් විශ්වාස කෙරේ.

ස්තුතිය_ සත්ව විද්‍යාත්මක තොරතුරු ලබාදුන් Sanath Bandara Herath සොයුරාට සහ "ඔසුපැළ හඳුනාගනිමු" සමූහයේ සහෘදයින්ට. 

Read More

ඉල්ල [Illa] (Callicarpa tomentosa)

ඊල්ල, හකුරුඉල්ල, හකුරු විල්ල සහ හැකරිල්ල ආදී නම් කීපයකින්ම හඳුන්වා ඇති ඉල්ල මීටර් 2-12 අතර උසකට වැඩෙන පඳුරු ආකාර කුඩා දේශීය ශාකයකි. පොත්ත අළු හෝ ළා දුඹුරු පැහැති වන අතර ලීය සුදු, දුඹුරු හෝ රතු පාටට හුරු සුදු පාටකි. සිලින්ඩරාකාර හෝ උප සිලින්ඩරාකාර ළපටි අතුවල පහසුවෙන් ගැලවිය හැකි ඝණව ඇහිරුණු තාරාකාර බූවක් පිහිටයි. සරල පත්‍ර ද්වීකාන්තරික සම්මුඛ ය. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර හෝ ඉලිප්සීය ලන්සාකාර සිට ලන්සාකාර වේ. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 15-23 අතර සහ පළලින් සෙ.මි. 7.5-15 අතර වේ. පත්‍ර  තලයේ ඉහල පෘෂ්ඨය තද කොළ පාට වන අතර යටි පස අළු පැහැති තාරකාකාර බූවක් පිහිටයි. පුෂ්ප මංජරිය කක්ෂීය බහු අක්ෂයකි. රෝස, ළා දම් හෝ ඒ ආසන්න වර්ණයකින් යුත් කුඩා මල් සුවඳවත් ය. ඵලය  කොළ පැහැති ගෝලාකාර අෂ්ඨිලයකි. එය මේරීමේදී දම් හෝ කළු පැහැයට හැරේ. ඉල්ල  Verbenaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. මෙරටදී හැකිරිල්ල යනුවෙන් හඳුන්වන තවත් ශාකයක් ඇති අතර එය උද්භිද විද්‍යාත්මකව Solanum mauritianum  නමින් හඳුන්වා ඇත. ආක්‍රමණික විදේශීය ශාකයක් වන එය දේශීය ඉල්ල ශාකය සමඟ පටලවා නොගත යුතු ය. 

උණ රෝග, අක්මා රෝග, උදර පිලිකා, අලුත් පරණ තුවාල, කඩුවේගන් නම් චර්ම රෝග නිසා හට ගන්නා තුවාල, සර්ප දෂ්ටන නිසා ඇතිවන ඉදිමුම්, පෙකණිවැල වණ වීම, කටු පිළිකා ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී ඉල්ල ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, මල් දාදිය භාවිතා කරයි. ඉල්ල දාහය සමනය කරන, අක්මාවට හිතකර, ශක්ති ජනක, ස්නිග්ධකාරක ආදී ගුණ සහිතයි. කුඩා දරුවන්ට දෙන රත තෙල මහා තුවාල තෛලය ඉල්ල යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය. 

උදර පිළිකාවට ඉල්ල කොළ, කොබ්බෑ කොළ, ඔළිඳ කොළ, ගැටතුඹ දලු හා හීනටි හාල් අඹරා හිස ආලේප කළ යුතුය. එමෙන්ම පිළිකා රෝග සුව කිරීමට ගන්නා වෙනත් ඖෂධ යෝගවලට ද ඉල්ල ඇතුලත්ව ඇත. කඩුවේගන් රෝගය නිසා හට ගන්නා තුවාලවලට ඉල්ල කොළ තුවාලය මත තබා බඳී. අලුත් හෝ පරණ තුවාල සඳහා ඉල්ල කොල, පුපුල කොළ, කහ, ලුණු දමා කොටා බැඳීමට නියම කර ඇත. සර්ප දෂ්ටන නිසා ඇති වන ඉදිමුම්, වණ තුවාල නිසා ඇති වන ඉදිමුම් සහ ඔඩු වණ කඩුවේගම් තුවාල ආදිය ඉල්ල කොළ මැල්ලුම බැඳීමෙන් සුව වෙයි. ගඩු වණවලට ඉල්ල කොළ, කහ, ලුණු දමා කොටා මලවා බඳී. එයටම ඉල්ල කොළ, කපු කොළ, පොල්, කහ ලුණු දමා කොටා මලවා බඳී. පෙකණිවැල වණ වූ විට ඉල්ල මල්, කහකුඩු කබලේ බැද තලතෙලින් අනා ආලේප කරයි. පතුල පිළිකාවට ඉල්ල කොළ, නාපිරිත්ත දලු, හීං බෝවිටියා දලු, දියහබරල කොළ, වැල්මී, කෙටල අල, පුවක් බොඩ කොටා , දොඬම් ඇඹුලින් අනා ආලේප කළ යුතුය. ඉරුවාරදයට ඉල්ල කොළ, මැල්ල කොළ, උළුහාල්, කිතුල් හකුරු සමඟ පොල් කිරි යොදා කැඳ සාදා බීමට දෙයි. මුඛ තුවාල, දත් සෙලවීම, විදුරුමසින් ලේ ගැලීම ආදියට පැරැන්නන් බුලත් විට වෙනුවට ඉල්ල පොතු සැපීම සිදුකර ඇත. 

කුඩා දරුවන් ඉපදුනු විගස ඉල්ල කොළ මත මත තැබීමෙන් රත දෝෂ දුරුවන බව පැරණි වින්නඹු මාතාවන්ගේ අත්දැකීමකි. කුඩා දරුවන් නෑවීම සඳහා ගන්නා කොළ වර්ග අතර ඉල්ල කොළ ද වෙයි. ඉල්ල කොළ, රත්මල් මොට්ටු, වෙනිවැල් ගැට, ගැට නෙටුල්, බක්මී පොතු යන මේවා තම්බා ගත් වතුරෙන් බිළිඳුන් නෑවීම සිදු කරයි. ඉල්ල කොළ, තෙල් එඬරු කොළ, නික කොළ, ගන්සූරිය කොළ, මසං කොළ, නාදලු, බෝදලු ආදිය තැම්බූ වතුර ප්‍රසූතියෙන් පසු මව නෑවීමට යොදා ගනී. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු 

Read More

නාගදරණ [Nagadarana] (Martynia annua)

නාගදරණ වැලි මිශ්‍ර පසට ප්‍රිය කරන මීටරයක් දක්වා උසට වැඩෙන කුඩා වාර්ෂික පැළෑටියකි. මේරූ කඳ කාෂ්ඨීය වේ. ශාකය පුරාම ඇලෙන සුලු බූවක් දක්නට ලැබේ. තරමක්  හෘදයාකාර සරල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටයි. පත්‍රයක් සෙ.මි. 15-23 පමණ දිගට වර්ධනය වේ. පත්‍ර දාරය තරමක් තරංගීමය වන අතර සම්පූර්ණ ය. ඒකාක්ෂ පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා  සුදු පාටට හුරු දම්පාට මල් අලංකාරවත් ය. සෙ.මි. 2 පමණ දිග කෙලවරික් වක්වූ ඵලය වකුගඩු හැඩැති ය. එය කොළ පාට සිට කහ  තැඹිලි පාටට හැරේ. වියළි ඵලය කළු පැහැති ය. එහි තියුණු නඛර දෙකක් පිහිටා තිබේ. එය ශාකයේ ප්‍රචාරණය සඳහා වූ අනුවර්තනයක් ලෙස සැලකේ.  නාගදරණ Martyniaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. 

ආයුර්වේදයේ කකනශික ලෙස හැඳින්වෙන නාගදරන පැළෑටිය  අපස්මාරය, ඉදිමුම්, ක්ෂය රෝගය, උගුරේ ආසාදන සහ තුවාල වලට ප්‍ර‍තිකාර කිරීමේ දී යොදා ගැනේ. ඉදිමුම් සහ පිළිස්සුම් සඳහා මෙහි ඵලය ඉතා ප්‍ර‍ශස්ත ඔසුවකි. ඇට වලින් ලබා ගන්නා තෙල් සමේ කැසිලි ඇති කරන ආසාදන සහ සම මතුපිට වෙනත් රෝග වලට ප්‍ර‍තිකාර පිණිස ගනී. නාගදරණ ඵලය නිදි වර්ධනය කරන ඔසුවක් ලෙස භාවිත කරනු ද බහුලව දක්නට ලැබේ. වේදනා නාශක සහ ජ්වර නාශක (උණ අඩු කරන) ගුණ දරන නාග දරණ ඉතා ප්‍ර‍කටව එම ගුණ පළ කරයි. එනම් අත්දුටු ප්‍ර‍තිකාරයකි. තුවාල සුව කරන ගුණ සහිත නාගදරණ ස්වරසය බීමට මෙන්ම ආලේපනයට ද සුදුසු ය. එය බැක්ටීරියා ප්‍ර‍තිරෝධී ගුණ පෙන්වයි. නිස්සාරණය කරන ලද ස්වරසය බීමෙන් තුවාල වහා සමනය වේ. එය ක්ෂුද්‍ර‍ පණුවන් වැනි පරපෝෂිතයන් නසයි. කොකුපණු රෝගය සඳහා නොවරදින ඔසුවකි. වලිප්පුවට සුව ගෙනෙන මෙම ඔසුව කුඩා දරුවන්ගේ පානයට ඇතුළත් කිරීමට පවා සුදුසුය. වෛද්‍ය උපදෙස් ඇතිව දීම යෝග්‍ය වේ. ප්‍ර‍තිඔක්සිකාරක ගුණ සහිත එය කාන්තාවන්ගේ සාඵල්‍යතාව වඩවන අතර පුරුෂයන්ට ද ගුණදායකය. එයින් ශුක්‍ර‍තරලයේ අන්තර්ගත වැඩි කරයි. දියවැඩියාව පාලනය සඳහා ද යොදා ගත හැකි ඔසුවකි.

කල් පවතින තුනටියේ වේදනාවට නාගදරණ ගෙඩි එකට අමුණා ඉනේ බැඳීම පැරණි ප්‍රතිකාරයකි. මෙරට ගැමියන් කෘමී සහ මඳ විෂ සර්ප දෂ්ඨන ආදී සුලු විෂ සඳහා නාගදරණ ගෙඩියක් ගලගා දෂ්ඨ සථානයේ ආලේප කිරීමට පුරුදුව ඇත. යන්ත්‍ර මන්ත්‍ර ආදී ගුරුකම් වැඩ සඳහා ද, නිවාස ආරක්ෂා කිරීම් ආදියටද නාගදරණ ගෙඩි භාවිතා කරයි. පැරැන්නන් වියලි නාගදරණ ගෙඩි ගෙමිදුලේ කලාමකව අතුරා තබනුයේ එමඟින් නිවසට සර්පයින් පැමිණීම වලකාලන බවට පවතින විශ්වාසය හේතුවෙනි. 

මූලාශ්‍ර_ දේවගේ දොං ප්‍රියන්ත කුමාර මහතාගේ ලිපියක් ඇසුරෙන් සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

මලිත [Malitha] (Woodfordia fruticosa)

මලිත්ත යනුවෙන්ද හඳුන්වන මලිත මීටර් 1-5 පමණ උසට වැඩෙන කුඩා ශාකයක් හෝ පඳුරකි. සිනිඳු හෝ බූව සහිත ආරුක්කු හැඩැතිව විහිදී යන කඳක් පිහිටයි. බෙදුණු කුඩා අතු රැසක් දක්නට ලැබේ. පොත්ත තුනී වන අතර පොතු ගැලවී යන ස්වභාවයකි. දිග සෙ.මි. 14 සහ පළල සෙ.මි. 4 දක්වා වැඩෙන සරල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටා තිබේ. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර-ලන්සාකාර හෝ ලන්සාකාර ය. පත්‍ර යටිපස ඝන වෙල්වට් වැනි දෘඪ බූවක් හෝ ඇතැම් ස්ථානවල සිනිඳු බූවක් දක්නට ලැබේ. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් දීප්තිමත් රතු පැහැතිය. ඵලය සෙ.මි. 2 පමණ දිග ස්ඵෝටිකාවකි. මලිත Lythraceae උද්භිද කුලයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂයකි. 

ශරීරදාහ, රක්තස්‍රාව, කුෂ්ඨ ලාඳුරු වැනි  චර්ම රෝග, රක්තකාස, ප්‍රවාහිකා, අතීසාර, මධුමේහ, රක්ත පිත්ත, හිසේ වේදනා, ගුදභ්‍රංශ, අර්ශස්, ඉදිමුම්, ඇදුම, පෙනහලු රෝග, උන්මාද, ස්නායු රෝග, ස්වේත ප්‍රදර, රක්ත ප්‍රදර, රක්ත අර්ශස් ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මලිත ශාකයේ මල් සහ කොළ භාවිතා කරයි. මලිත දාහ සමනය කරන, ශෝධන, සන්ධානීය, ගර්භස්ථාපන, රත්පිත් සමනය කරන, පණුවන් නසන ආදී ගුණ සහිත බව සඳහන්. මලිත මල්වල පැසවීමේ ක්‍රියාකාරිත්වයක් ඇති හෙයින් කෂාය, ආසව, අරිෂ්ට ආදී බෙහෙත් ද්‍රව්‍ය නිපදවීමේදී ඒවා කල් තබාගැනීමට මලිත මල් එකතු කරයි. මෙම ඖෂධවල මධ්‍යසාර යම් ප්‍රමාණයක් අඩංගු වන්නේ මේ හේතුව නිසා ය. ධාතක්‍යාදී තෛලය සහ ධාතක්‍යාදී චූර්ණය මලිත යොදා නිපදවන ඖෂධ දෙකකි. 

අතීසාරයට මලිත මල් චූර්ණය මී පැණි සමඟ දෙයි. බඩවැල්වල රෝග, පාචනය, අතීසාරය, අශ්‍යන්තර රුධිර වහනය වැනි රෝග ඇති විට මලිත මල් චූර්ණය දීකිරි සමඟ යොදා ප්‍රතිකාර කරයි. වණ සහ පිළිකාවන්ට මලිත මල් කුඩු තුවාල මතට ඉසීමත්, මලිත මල් යුෂ ඖෂධීය දියරක් ලෙසත් භාවිතා කරයි. ගුදයේ ලේ නහර ඉදිමීම, අක්මා රෝග ආදියට වියළන ලද මලිත මල් වලින් සෑදූ කෂාය යොදා ගනී. ශ්වේත ප්‍රදර සහ අධික ඔසප් වීමට මලිත මල් කුඩුකර මී පැණි සමඟ ගැනීමට නියම කර ඇත. ගින්නෙන් පිළිස්සුන විට මලිත මල් චූර්ණය තලතෙලින් අනා ආලේප කළ යුතුය. මලිත කොළ ස්වරසය නලලේ ආලේප කිරීමෙන් පිත් උණ සහ හිසරුදාව සමනය වෙයි. සර්ප විෂට ළපටි මලිත කොළ යුෂ බිංදු කිහිපයක් නස්‍ය කිරීම, මලිත කොළ යුෂ දෂ්ට ස්ථානයේ ආලේප කිරීම කළ යුතුය. වණ සේදීමට මලිත මල් තැම්බූ ජලය භාවිතා කරයි. ලේ යන අර්ශස් තත්වයක් ඇති විට මලිත මල් තැම්බූ ජලයෙහි මඳ උණුසුමින් වාඩිවී සිටිම ගුණය. 

සංස්කෘතෙන් ධාතකී යන්නට ප්‍රම්‍රඛව මලිත භාවිතා කරතත් එ් සඳහා මයිල ද භාවිතා කළ හැකි බව ද, ඇතැම් විට වර්ග දෙකකම එකක් ලෙස සලකා ඇති බව ද පැරණි පොත් පත්වල සඳහන්ව ඇත. ඇතැම් මතයකට අනුව මලිත සහ මයිල වෙනමම කර්යයන් සඳහා භාවිතා කළ යුතු වර්ග දෙකක් ලෙස සලකා ඇති අතර මලිත වෙනුවට මයිල යොදා ගැනීම සාවද්‍ය භාවිතයක් ලෙස සලකා ඇත. මෙම බෙදීම නොවිසඳුනු ගැටළුවක් ලෙස වෛද්‍ය ශේස්ත්‍රයේ තවමත් පවතින බව පෙනෙන්නට තිබේ. කෙසේ වෙතත් උද්භිද විද්‍යාත්මකව සැලකූ කළ මලිත සහ මයිල වෙනස්ම උද්භිද කුල දෙකකට අයත් ශාක විශේෂයන් දෙකක් බව කිව යුතුය. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

‍ෙ

Read More

දුහුදු [Duhudu] (Celastrus paniculatus)

දුහුදු අධාරක ශාකයක් මත මීටර් 10 පමණ උසට වැඩෙන විශාල කාෂ්ඨීය වැලකි. බොහෝ විට ළපටි අතුවල වා සිදුරු පිහිටා තිබේ. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර ඉලිප්සාකාර, ඉලිප්සාකාර-ආයත, පුළුල් අණ්ඩාකාර ආදී විවිධ හැඩයන් ගනී. පත්‍රයක් දිගින් සෙ.මි. 12 සහ පළලින් සෙ.මි. 6.5 දක්වා වර්ධනය වේ. පත්‍ර සිනිඳු හා චර්මල වන අතර පත්‍ර දාරය කර පත්‍රික ය. පත්‍රය දෙපසම මැද නාරටිය කැපී පෙනේ. අග්‍රස්ථ පුෂ්ප මංජරිය සංයුක්ත ඒකාක්ෂයකි. පුෂ්ප මංජරියෙහි පුං සහ ජායා පුෂ්ප වෙන වෙනම පිහිටයි. ඉතා කුඩා පුං පුෂ්ප ළා කොළ පැහැති ය. ජයා පුෂ්පයේ මණි පත්‍ර, දල පත්‍ර සහ මඩල පුරුෂ පුෂ්පයට සමාන ය. ඵලය උපගෝලාකාර ස්ඵෝටිකාවකි. එක් ඵලයක් තුල දීප්තිමත් කහ පැහැයෙන් යුත් අණ්ඩාභ හෝ ඉලිප්සාකාර හැඩැති බීජ 3-6 පමණ පිහිටයි. බීජ වටා දීප්තිමත් රතු පැහැති බීජ කවචයක් දක්නට ලැබේ. දැනට රත්නපුර බංලගොඩ ප්‍රදේශය අවට  පමණක් ස්වභාවිකව හමුවන දුර්ලබ දේශීය ශාකයක් වන දුහුදු Celastraceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

දුහදු ධාරණ ශක්තිය, බුද්ධිය සහ ස්මරණ ශාක්තිය වඩවන ඔසුවක් ලෙස ඉතා ප්‍රකටය. අතීසාර, රක්ත අතීසාර, බඩවැල්වල වේදනා, හිසේ වේදනා, පිත්තජකාස, මලබද්ධය, සූතිකාවාත, ආමවාත, ස්නායු දුර්වලතා, කුෂ්ඨ පූයාව්‍රණ, කටීශූල, පක්ෂවධ, අර්දිත, ගෘධ්‍රසි, ලිංගික බෙලහීනතාවය, අධික තරබාරු බව, මස්තිෂ්ක රෝග, ග්‍රන්ථි, ගණ්ඩමාලා, කුෂ්ඨ රෝග, දියවැඩියාව ආදී රෝග රැසකට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා දුහුදු ඇට, ඇට තෙල්, කොළ, මුල් හා සුඹුලු යොදා ගනී. දුහුදු නාඩි බලකාරක, වේදනාස්ථාපක, උත්තේජක, කුසගිනි වඩවන, මලභේදක, කාමෝද්දීපක, ශරීර ශක්තිය වඩවන, රුධිර දෝෂ සමනය කරන, මුත්‍රකාරක, ස්වේදකාරක ආදී ගුණයන් රැසකින් සමන්විතයි. දුහුදු තෙල් විශේෂයෙන් දුෂ්ටවායු හරණය කරන, වණ රෝපණය කරන ගුණයන්ගෙන් යුක්ත බවත්, දුහුදු කොළ කාන්තාවන්ගේ ඔසප් චක්‍රය ක්‍රමවත් කරන බව සහ විෂහරණය කරන බවත් දක්වා ඇත. 

ස්මරණ ශක්තිය වර්ධනයට දුහුදු තෙල් එළඟිතෙල් සමඟ යොදා ගනී. හිසරුදාවට දුහුදු තෙල් එඬරු තෙල් සමඟ මිශ්‍රකර හිසේ ආලේප කළ යුතුය. අතීසාර, රක්තාතිසාර, රක්තප්‍රදර, කැස්ස ආදියට බීජ චූර්ණය යොදා ගනී. කල්ගිය වණ සඳහා දුහුදු ඇට ඇල්දියෙන් අඹරා වණයේ ආලේප කරයි. දුහුදු සුඹුළු අඹරා අබ තෙල් හා මිශ්‍ර කොට හිස ගැල්වීම උකුණන් සඳහා ප්‍රතිකර්මයකි. අක්‍රමවත් ඔසප් වීමට සහ ඔසප් වේදනාවන්ට දුහුදු කොළ යුෂ හෝ තෙල් යොදා ප්‍රතිකාර කරයි. දුහුදු තෙල් ආලේප කිරීමෙන් වාත වේදනාවන්ට සහනය ගෙනෙයි. ආයුර්වේදයේ බුද්ධි වර්ධනය සඳහා යොදා ගන්නා ප්‍රකට ඖෂධයක් වන ජ්‍යොතිෂ්මතී තෛලය දුහුදු ඇට යොදාගෙන නිපදවයි. 

දුහුදු ඇට තෙල් මේධ්‍ය ගුණයෙන් විශීෂ්ඨ බැවින් කුඩා දරුවන්ට ගිතෙල් මිශ්‍රකර බිංදුව බැගින් පෙවීමෙන් බාල කාලයේදී ඇති වන ගොත බව සුව වන බව සඳහන්. දුහුදු තෙල් බිංදු 5 බැගින් උදේ හවස මාස තුනක් භාවාවිතා කිරීමෙන් ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපක්ෂයේම ශරීරයේ අනවශ්‍ය මේදය, සෙම හා තරබාරුව සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත්ව ගොස්  ප්‍රශස්ථ සිරුරක් ලැබෙන බව නූතන පර්යේෂණවලින් තහවුරු කරගෙන ඇත. දුහුදු කොළ ව්‍යංජනයක් ලෙස කෑමට ගත හැකිය. එය ආර්ථව පීඩාවන්ට ප්‍රතිකාරයක්ද වේ.

දුහුදු ඇට කොටා, වණ්ඩුවේ තම්බා මිරිකා ගැනීමන් පසු දුහුදු තෙල් වෙන්කර ගත හැකිය. ගැමියන් කොහොඹ, මී තෙල් ආදිය නිපදවීමට යොදා ගන්නා සාම්ප්‍රදායික "පැහැ" මේ සඳහා භාවිතා කරයි.  වර්තමානයේදී මේ වෙනුවෙන් නිපදවූ උපකරණද තිබේ. මෙලෙස ලබා ගන්නා තෙල් කහ පැහැති ය. මෙයට අමතරව දුහුදු ඇට, කරාබු නැටි, සාදික්කා, වසාවාසි සමව ගෙන අඹරා පාතාල යන්ත්‍රයේ බහා වෙන්කර ගන්නා තෙල් කළු පැහැතිය. දැඩි ලෙස වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති ඉතා වටිනා දේශීය ශාකයක් වන දුහුදු වැලක් වවා ගැනීමට උනන්දු වීම දේශීය ශාක සංරක්ෂණයට සහ අපේ වෙදකමට හිතැති සැමගේ යුතුමකි. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය ඔසුතුරු විසිතුරු

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

ගුරැන්ද [Gurenda] (Celtis timorensis)

ගරිඳ සහ බූරැන්ද යන නම්වලින්ද හඳුන්වන ගුරැන්ද මීටර් 20 පමණ උසට වැඩෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ දේශීය ශාකයකි. මෙම ශාකයේ අරටුවෙන් තද අශූචි දුගඳක් නික්මීම මෙම නාමය ලැබීමට හේතුවක් වන්නට ඇත. ගුරැන්ද ශාකයේ ළපටි කොටස්වල සියුම් බූවක් දක්නට ලැබේ. අතුවල ලඟින් ඇසිරුණු වා සිදුරු පිහිටයි. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍ර තුනී හා චර්මල ය. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර, ඉලිප්සාකාර හෝ ඉලිප්සීය ආයත වේ. පත්‍ර අග්‍රය තීවෘ සිට අතිතීවෘ වන අතර පත්‍ර දාරය තරංගීමය ආකාරයකි. පත්‍රයක දිග සෙ.මි 12 සහ පළල සෙ.මි. 6 දක්වා වර්ධනය වේ.  පුමාංගී හා ජායායාංගී ඒකාක්ෂ පුෂ්ප මංජරි  එකම ශාකයේ වෙන වෙනම පිහිටයි. පුෂ්ප මංජරියක කහ කොළ පැහැති මල් 10-15 පමණ දරයි. ඵලය අෂ්ටිලයකි. ගූරැන්ද Ulmaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

රත්පිත, කුෂ්ඨ රෝග, දන්ත රෝග, බෝවන රෝග, තුවාල අාදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා ගූරැන්ද ශාකයේ මුල් සහ පොතු භාවිතා කරන බව සඳහන්. රත්පිතට සහ කුෂ්ඨ රෝගවලට ගුරැන්ද, සඳුන් සහ නියඟලා අල අඹරා, රතු තම්පලා යුෂ සහ දෙහි ඇඹුල් සමඟ එකට අනා ඇඟේ ආලේප කළ යුතුය. වණ තුවාල වෙදකමේ යෙදෙන තෙල්, බෙහෙත් ආලේපන ආදිය සඳහා ගුරැන්ද මුල් යෙදුනු අවස්ථා පැරණි පොත්වල සටහන්ව ඇත. මෙම මුල් තැම්බූ වතුරින් කබල ධාරණය කිරීමෙන් (එම වතුර කටෙහි රඳවා උගුර කට සෝදා  ඉවත දැමීමෙන්) කට, දිව, තොළ, විදුරුමස ආශ්‍රිත රෝග සුවවන බව සිංහල යෝගරත්නාකරයේ සඳහන්ව ඇත.  මුඛ රෝග චිකිත්සාවේ ප්‍රමුඛ ඖෂධයක් වන විටිඛදිර නැමැති ද්‍රව්‍ය සඳහා ප්‍රතිනිධි ලෙස දේශීය වෛද්‍යවරු ගුරැන්ද ගැනීමට පුරුදු වී ඇති අතර ඒ අනුව යමින් ඔවුන් කාලාන්තරයක සිට අරිවේදාදී තෛලයට ගුරැන්ද අරටුව යොදා ගැනීමට හුරු වී ඇත. 

ගුරැන්ද අරටුව විෂබීජ නාශක ගුණයෙන් යුක්ත බව පැරණි දේශීය රහස් වට්ටොරුවල සඳහන්ව ඇත. ප්‍රතිශ්‍යා, උණ, උණ සන්තිපාතය, සරම්ප, පැපොල, වසූරිය ආදී වසංගත රෝග පැතිරෙන අවස්ථාවල ගුරැන්ද අරටු කැබැල්ලක් ඉණ බැඳ තබා ගැනීමෙන් එම අසනීප නොවැළඳෙන බවද ඒවායේ දක්වා ඇත.   

ගුරැන්ද ලීය කුඩා කැබලිවලට කපා භූත දෝෂ සඳහා දුම් ඇලීමට යොදා ගනී. මෙම අරටු කැබැල්ලක් නිවසේ ප්‍රධාන උළුවස්සට ඇතුළු කිරීමෙන් අණවින කොඩිවින නොවදින බව ගැමි විශ්වාශයකි. මෙම අරටුව පරාල, රීප්ප ආදී දැව අවශ්‍යතා සඳහා කළ හැකිය. වැසි කාලයේදී අරටුවෙන් දැඩි දුඟදක් හමන නිසා අනවශ්‍ය ප්‍රශ්න ඇතිවූ අවස්ථාද වාර්ථා වී ඇත.

මූලාශ්‍ර_  ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය 

Read More

බාඳුරා [Bandura] (Nepenthes distillatoria)

බාඳුරා මෙරට වැසි වනාන්තර සහ ඒ ආශ්‍රිත පරිසර පද්ධතිවල හමුවන පඳුරු හෝ අර්ධ පඳුරුමය මාංශභක්ෂක ශාකයකි. එ්කාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍රවල කෙලවර විකරණය වීමෙන් සෑදෙන පහුර ආධාරයෙන් ශාක මත පැතිරී වැඩෙයි.  මෙලෙස පහුරක් ලෙස වර්ධනය වන පත්‍ර අග්‍රයේ කෙලවර අලංකාර කෙන්ඩියක් හට ගනී. පියනක් සහිත උඩු අතට පිහිටන කෙන්ඩිය සෙ.මි. 2.5 සිට 20.5 දක්වා වර්ධනය විය හැකිය. මෙම කෙන්ඩිය ළා කොළ හෝ දම්-රතු මිශ්‍ර පැහැයෙන් යුක්ත වන අතර සිලින්ඩරාකාර හෝ තුම්බිකාකාර හැඩැති ය. දර්ශනීය බව, ග්‍රන්ථිමය ස්‍රාව හෝ කුතුහලය හේතුවෙන් කෙන්ඩිය දෙසට ඇදී එන කෘමින් ඒ තුලට ලිස්සා වැටී මරණයට පත් වේ. එලෙස ගොදුරු වන කෘමීන් ජීර්ණය කර ශාකයේ ඇතැම් පෝෂණ අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීම මෙම ශාකවල විශේෂත්වයයි. බාඳුරා ද්වී ගෘහී හෙවත් ගැහැණු සහ පිරිමි මල් හට ගන්නා ශාක වෙන වෙනම පිහිටන ශාකයකි. පුෂ්ප මංජරිය සංයුක්ත ඒකාක්ෂයකි. පෙති 4 ක් සහිත මල් කහ කොළ පැහැතිය. ඵලය ස්ඵෝටිකාවකි.  අප රටට ආවේණික ශාකයක් වන බාඳුරා Nepenthaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

පාද ඉදිමීම, ගෙඩි වෙදකම, කක්කල් කැස්ස ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා බාඳුරා ශාකයේ දලු, වැල් සහ කෙන්ඩිය තුල පිහිටි ජලය භාවිතා කරයි. පාද ඉදිමීමට බාඳුරා කොළ, සූදුරු, රත්නිටුල් මුල්, හාල්පානු දියෙන් අඹරා ගෑම සිදු කරයි. එයින් ටික වේලාවකට පසු එතැන දිය බුබුලු හට ගනී. ඉන් පසු පාදය සෝදා දිය බුබුලු සිදුරු කර වතුර ඉවත් කළ විට ඉදිමුම් බැස යයි. අනතුරුව තුවාලය මත නෙළුම්, ඕලු, මානෙල් වැනි කොළයක් ගින්නෙන් තවා ඇතිරිය යුතුය. බාඳුරා දළු විට කන හුණු සමඟ අඹරා ආලේප කිරීමෙන් ගෙඩි පුපුරා යයි. කක්කල් කැස්සට පියන නොඇරුණු බාඳුරා කෙන්ඩියේ වතුර කපුටා හඬලන්නට පෙර ගෙන උදේ හිස් බඩ දින 7 ක් පානය කළ යුතු බව සඳහන් කර ඇත. 

කිතුල් මල් පදම් කිරීම සඳහා බාඳුරා දලු, වල් හබරල දලු, හිඟුරු වැල් දලු, ලිපේ අලු, කොල්ලන් කොළ සහ විටකන හුණු සමව ගෙන සිනිඳුවට අඹරා ගඩාදෙහි (කූඬලු දෙහි / ලීම) ඇඹුලෙන් අනා පැසවා ගත යුතුය. පසුව කිතුල් මලේ කොලපු ඉවත්කර කඳට ආසන්න ස්ථානයක සිදුරක් සාදා එම බෙහෙත් තබා බැඳ වරු තුනකින් ලිහා අව්වේ තැවෙන්නට හැර මල පදම් කර ගනී. කලකට ඉහත මෙරට ගැමියන් කුඹුරු වැඩ කිරීමේදී මෙම වැල්වලින් වියා ගන්නා ලද හිස්වැසුම් භාවිතා කර ඇත.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

සේයාරූ_ තරිඳු ඩිල්ෂාන් රණසිංහ 

Read More

තිරස්තවාලු [Thirastawalu] (Operculina turpethum)

මෙම වැලේ කඳ දාර තුනකින් යුත් තුන්හුලස් රූපාකාරයකින් යුත් නිසා  තිරස්තවාලු යන නම යෙදී ඇත. සංස්කෘතෙයෙන් ත්‍රිවෘත් යනුවෙන් ද සිංහලෙන් තිරැස්සවාලු සහ තිරස්සවාලු යනුවෙන්ද හඳුන්වන මෙය නිඛාතීය හෝ කෝණික හැඩයෙන් යුත් බහු වාර්ෂික වැල් ශාකයකි. වැලේ බොහෝ කොටස් අකාෂ්ඨීය වන අතර මඳ වශයෙන් රෝමීය වේ. ඒකාන්තරව පිහිටන පත්‍ර වක්‍රාකාර, අති අණ්ඩාකාර, ලන්සාකාර ආදී විවිධ හැඩයන් ගනී. සෙ.මි. 5-15 පමණ දිගුවන පත්‍රයක පත්‍ර දාරය සම්පූර්ණ හෝ දන්තූර සිට මඳ වශයෙන් බෙදුණු ස්වරූපයක් දක්වා වෙනස් විය හැකිය. පත්‍ර උඩු පෘෂ්ඨය සිනිඳු රොමීය වන අතර යටි පෘෂ්ඨය බූව සහිත වේ. බහු අක්ෂ පුෂ්ප මංජරියෙහි මල් එකක් හෝ කීපයක් හටගනී. විශාල මණිපත්‍ර සහිත සුදු පැහැති මල් හැඩයෙන් ඝණ්ටාකාර සිට පුනීලාකාර දක්වා වේ. ඵලය පැතලි ගොලාකාර ස්ඵෝටිකාවකි. බීජ තද කහ පැහැතිය. තිරස්තවාලු Connvolvulaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි.

කඵපිත්ත රෝග. අධිමාන, අර්ශස්, කෘමි අපහණය, සෙංගමාලය, උදර රෝග, ආමවාත, වාතරක්ත, උදාවර්තවාත, තිවෘ මලබද්යධ සහිත උණ, කල්ගිය මලබද්ධය, බරවා, පිත්ත පාණ්ඩුව, විසර්ප, ගුල්ම, සර්ප විෂ, අක්ෂි රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී තිරස්තවාලු ශාකයේ මුලේ පොතු, දඬු , කොළ ආදිය භාවිතා කරයි. තිරස්තවාලු පිත සමනය කරන, කඵ නසන, වාතය වඩන, රේචන, ශෝතහර ආදී ගුණ සහිතයි. ත්‍රිවෘත් චූර්ණය, මණිභද්‍ර මෝදකය තිරස්තවාලු අඩංගු නිශ්පාදිත ඖෂධ වේ. 

කාමලාවට ත්‍රිවෘත් චූර්ණය, ගෝක්ෂුර චූර්ණය සමඟ යොදයි. අර්ශස්වලදී ත්‍රිඵලා කෂාය සමඟ භාවිතා කරයි. උණට තිරස්තවාලු චූර්ණය සීනි මී පැණි සමඟ දෙයි. බරවා සහ වාතරක්තවලදී ත්‍රිවෘත් ත්‍රිපල් සහ ඉඟුරුපියලි චූර්ණය යොදා ප්‍රතිකාර කරයි. පිත්තෝදරයට එළකිරි සමඟ ත්‍රිවෘත් චූර්ණය ද පිත්ත පාණ්ඩුවට සීනි සමඟ ද භාවිතා කරයි. ඇස් රෝගවලදී තිරස්තවාලු මී පැණි සමඟ බාහිරින් ආලේප කරයි. 

තිරස්තවාලු මුල් ගලවාගත යුත්තේ චන්ද්‍රයා පුර පක්ෂයේ පවතින කාලවලදී බව පැරණි පොතපතෙහි සඳහන් වේ. මෙම මුල් සේදීමෙන් ගුණ හානිවන බව පැරණි වෛද්‍යවරු දැනසිටි නිසා ඔවුන් මෙම මුල් ගලවා රෙදිවලින් පිසදමා මැද නාරටිය ඉවත් කර හොඳින් වියළා භාජනවල බහා තබා ගනිමින් ප්‍රයෝජනයට ගත්හ. තිරස්තවාලු මුල් චූර්ණය සෑදීමේදී මුලෙහි මැද නාරටිය ඉවත් කොට කැබලි කර කිරෙහි බහා තම්බා වියළා ලත යුතුය. අළුත් අවස්ථාවේ භාවිතා කිරීම වඩාත් ප්‍රතිඵලදායක බව සඳහන්. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

Read More