සේපාලිකා [Sepalika] (Nyctanthes arbor-tristis)

සේපාලිකා මීටර් 10 දක්වා උසට වැඩෙන කුඩා බහුවාර්ෂික ශාකයකි. ඇතැම් විට පඳුරක් ආකාරයෙන්ද වර්ධනය වේ. සරල සම්මුඛ පත්‍ර රළු ස්වභාවක් ගනී. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා තැඹිලි පැහැ නටුවක් සහිත සුදු පැහැති මල් ඉතා අලංකාරවත් මෙන්ම සුවඳවත් ය. රාත්‍රියට පිපෙන මෙම මල් උදැසන වන විට හැලී යයි. ගෙවතු අලංකරණය සඳහා ද  වැවිය හැකි සේපාලිකා ශාකය Nyctanthaceae කුලයට අයත් ය.

චර්ම රෝග, පණු රෝග, උණ, වාත රෝග, උදරාබාධ, බඩවැල්වල රෝග, පිත් රෝග, අර්ශස්, කෘමි රෝග, ආමවාතය, කැස්ස, ඇදුම, ක්ෂය රෝගය, මාංශපේෂිවල දැඩි බව, හිස්හොරි ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට සේපාලිකා ශාකයේ කොළ, පොතු, මුල්, මල්, ඇට අැතුලු සියළු කොටස් භාවිතයට ගනී.

සේපාලිකා ඇට ජලයෙන් අඹරා හිස ගැල්වීමෙන් හිස් හොරි, කොරපොතු, අකලට හිස කෙස් වැටීම ආදි රෝග තත්වයන් සුවවී හිස කෙස් වර්ධනය වීම සිදු වේ. ඇදුම, ක්ෂය රෝගය ආදියේදී සේපාලිකා මුලේ පොතු චූර්ණය රක්තිකා (මංචාඩි / මඩතිය ඇටයක ප්‍රමාණය) 2 ක් බුලත් කොළ යුෂයෙන්  බීමෙන් ඝන වූ සෙම බුරුල් වී පිටවීමෙන් සහනයක් ලැබෙ යි. චර්ම රෝගවලදී සේපාලිකා පොතු චූර්ණය දෙහි ඇඹුලෙන් අනා බාහිර ව ආලේප කිරීමෙන් ගුණ ලැබේ. සර්ප විෂට මෙම චූර්ණය අරත්ත අල යුෂින් යෙදීමට නියම කර ඇත. සේපාලිකා කොළ යුෂ මී පැණි සහ ලුණු සමග බීමෙන් වට පණුවන් හා කිරිපණුවන් ඉවත් වෙයි. එම යුෂ ළදරුවන්ට ද දිය හැකි ප්‍රවේසම් සහිත මෘදු විරේචනයකි. ආමවාතය හෙවත් ආතරයිට්ස් රෝගය නිසා සිදුවන සන්ධි ඉදිමුමේදී කොළ අඹරා පැලැස්ර දැමීමත් කොළ යුෂ අවුස දෙකක් (60ml) බොන්නට දීමත් වේදනාව සමනය කරන ප්‍රතිකාරයන් ය.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්
සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

තොලබෝ [Tolabo] (Crinum asiaticum)

සිංහලෙන් විෂමණ්ඩල යනුවෙන්ද හඳුන්වන තොලබෝ විශාල බල්බයක් සහිතව වර්ධනය වන දේශීය බහු වර්ෂික ශාකයකි.   තරමක් මාංසල සරල පත්‍ර මීටර් 1.5 දක්වා වර්ධනය වේ. පුෂ්ප මංජරිය ද්වීලිංගික විශාල පුෂ්ප සහිත ඡත්‍රයකි. අලංකාර පුෂ්ප සුගන්ධවත් ය. ඡත්‍රයක පුෂ්ප 10-50 අතර සංඛ්‍යාවක් හට ගනී. පෙබරවාරි සිට මැයි දක්වා කාලයෙහි මල් හට ගනී. උප ගෝලාකාර ඵලයක් තුල බීජ 1-2 දරයි. මෙම ලක්ෂණ සහිත මීට වඩා කුඩා ශාකයක් ඇති අතර එය හීං තොලබෝ (Crinum defixum) යනුවෙන් හඳුන්වයි. විසිතුරු ශාකයක් ලෙස ගෙවතු අලංකරණය සඳහා ද වැවිය හැකි තොබෝ ශාක Amaryllidaceae කුලයට අයත් ය.

ක්ෂය රෝගය, ඇදුම, ගෙඩි, අභ්‍යයන්තර තුවාල, වණ, අජීර්ණ, උදරාබාධ, පණු රෝග, ප්ලීහා රෝග, වරින්වර ඇතිවන උණ, ශාරීරික දුබලතා, මුත්‍රඅඩස්සිය, සියළු ආකාරයේ විෂ, මේදෝ රෝග, අක්මා රෝග, ගුල්ම රෝග, වේදනා, කාන්තා ලිංගික ප්‍රදේශය ආශ්‍රිත රෝග, රක්ත දෝෂ, වාත රෝග, ආහාර අරුචිය, හිසරුදා, ඉදිමුම්, දන්ත රෝග, වකුගඩු රෝග, චර්ම රෝග ආදී විවිධ රෝගබාධ රාශියක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට තොලබෝ ශාකයේ කොළ සහ අල භාවිතා කරයි.

නියපිරිත්ත කෑවිට, සන්ධි ඉදිමුමට සහ උලුක්කුවට තොබෝ කොළ එඬරු තෙල් සමඟ අඹරා මදක් රත්කර ප්‍රලේප කරයි. කණ්කැක්කුමට මඳ ගින්නෙන් කකාරාගත් තොලබෝ කොළ ඉස්මට ලණු ස්වල්පයක් මිශ්‍රකර බිංදු 1-2 කණට දමයි. මෙම පත්‍ර තැම්බූ කෂාය කැස්සට ප්‍රතිකාරයකි. ගල් තැල්මට ප්‍රතිකාරයක් ලෙස තොලබෝ අලයක් දෙකට පලා ගෙන්දගම් කැබැල්ලක් එයට දමා උණු අළුවේ පුලුස්සා අඹරා ගෑම සිදු කරයි. අත්පා ඇඟිලි අග ඇතිවන කුඩා බිබිලි හා චර්ම රෝග ආදියට පොඩි කරන ලද පත්‍ර එඬරු තෙල් හා මිශ්‍රකර ආලේප කරයි. ග්‍රහ දෝෂ, ශාන්තිකර්ම, බලිතොවිල්, හදිහූනියම් කිරීමට සහ ඒවා කැපීමට ආදී ගුප්ත විද්‍යා කටයුතු බොහෝමයක් සඳහා ද මෙම අලය භාවිතා කරයි. තොබෝ ශාකය බුද්ධිවර්ධක, වාජීකරණ, විරේචක, බලකාරක, මුත්‍රකාරක ආදී ගුණයන් රාශියක් සහිතයි.

තවද කමතේ ගොයම් පාගන විට තොලබෝ කොළ වලල්ලක් මෙන් රවුමට හකුලා කොළය මැදින් තබනු ලබන අතර මෙය මුත්තා ලෙස හඳුන්වයි. එමෙන්ම හිසතෙල් ගෑමේ සිංහල අවුරුදු චාරිත්‍ර සඳහාත්, මඟුල් පොරුවේ අටමල සැදීමටත් යොදා ගනී. භවභෝග සම්පත් ලබාදිය හැකි සුවිශේෂි ශාකයක් ලෙස මතයක් ඇති නිසා ඇතමුන් නිවෙස අසල මෙම ශාකයක් වවා ගැනීමට උනන්දුවක් දක්වයි.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

හීං තොලබෝ (Crinum defixum) 

Read More

බක්මී [Bakmee] (Nauclea orientalis)

බක්මී විශාල පත්‍ර සහිතව අතු පැතිරී වැඩෙන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ දේශීය ශාකයකි. ඕවලාකාර හැඩයෙන් යුත් විශාල පත්‍ර සම්මුඛව පිහිටයි බක්මී මල් අලංකාරවත් මෙන්ම ඉතා සුවඳවත් ය. ඉඳුණු බක් මී ගෙඩි පළතුරක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකි ය. සිංහල ගීත සාහිත්‍යයෙහි බක්මී මල පාදක කර ගත් නිර්මාණ රැසක් හමු වෙයි. බක් මී Rubiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

ඇතමුන් බක්මී සහ බකිනි එකම ශාකය ලෙස සලකතත් එය නිවැරදි නොවන බව දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයෙහි සඳහන් වේ. එහි මෙසේ සඳහන් වේ " බක්මී සහ බකිනි දෙකම එකම වර්ගයක් වශයෙන් ඇතැම් පළාත්වල සලකති. එහෙත් වචන දෙකේ මිස ගස් දෙකේ කිසිම සමානකමක් නැති මේ ගස් දෙක වෙන් වශයෙන් අඳුනා ගැනීම ප්‍රයෝජනවත් ය. බක් මී පොතු වෙනුවට බකිනි පොතු වරදවා ගතහොත් නැති අසනීප ඇති විය හැකි හෙයිනි. බකිනි දර පිණිස මිස ඖෂධ පිණිස ගැනීමට නියම කළ තැනක් දකින්නට නැත."

ගඩු, විසප්පු, අර්බූද, වණ, තුවාල, අතීසාරය, රක්ත අතීසාරය, පාචනය, දත් කැක්කුම, ජලභීතිකාව, සර්ප විෂ, මුත්‍රා ගල්, මුත්‍ර අඩස්සිය, සෙංගමාලය, අක්ෂි රෝග, මුඛ රෝග, හෘද රෝග, ක්ෂය රෝගය, උණ ආදී රෝග අවස්ථා බොහෝමයක් සදහා ප්‍රතිකාර කිරීමට බක්මී ශාකයේ කොළ, දළු, පොතු, මුල්, ගෙඩි ආදිය යොදා තැනූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. බක් මී වේදනාව සමනය කරයි. ඉදිමුම් නසයි. වණ ශුද්ධකොට මස ලියලවයි. තනකිරි වඩවයි. විෂ නසයි. චර්ම විකෘති තාවයන් යථා තත්වයට පත් කරයි. පිපාසය සංසිඳුවයි.

මූලාශ්‍ර_ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

අක්මෑල්ල [Akmella] (Spilanthes sp.)

හීං අක්මෑල්ල

Spilanthes නම් උද්භිද ගණයට අයත් දේශීය ශාක විශේෂ 3ක් පොදුවේ අක්මෑල්ල ලෙස හඳුන්වා ඇත. Spilanthes iabadicensis හීං අක්මෑල්ල ලෙසත්, Spilanthes calva මහ අක්මෑල්ල ලෙසත්, Spilanthes paniculata අක්මෑල්ල ලෙසත් හඳුන්වනු ලැබ ඇත. පොදුවේ අක්මෑල්ල ශාක සෙ.මි. 30 පමණ ඉහලට වැවෙන, පොළවට සමාන්තරවද වර්ධනය වන දුර්වල කඳක් සහිත කුඩා වාර්ෂික පැළෑටි වේ. අක්මෑල්ලවල කඳ හා අතු තරමක්ද කොළ ඊට මදක් වැඩියෙන්ද බූව සහිතය. කඳ ලා රතු පැහැයක් ගනී. කුඩා ශීර්ෂක වල කහ පැහැති මල් හට ගනියි. ඵලය කුඩා චර්මලයකි. බීජ මගින් ව්‍යාප්තිය සිදුවේ. හීං අක්මෑල්ල ශාකයේ අනෙක් වර්ගවලට සාපේක්ෂව කොළ ගහනය අඩු අතර දිගු මල් නටුව කැපීපෙනේ. අක්මෑල්ල විශේෂ Asteraceae කුලයට අයත් ය.

දත් රෝග, මුඛ රෝග, හොරි, දද, කුෂ්ඨ, වණ, තුවල, ඔඩු, අර්බුද, මුත්‍ර ගල්, ආමවාතය, කුසගිනි මදිකම, අතීසාර, සර්ප විෂ, හතිය, අධික ලෙස මුඛ ශ්‍රාවයන් ඇති වීම ආදී රෝග අවස්ථා රැසකට අක්මෑල්ල ශාකයේ කොළ, මුල්, මල් සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් යොදා නිපදවූ ඖෂධ භාවිතා කරයි. අක්මෑල්ල මුල් දත් කැක්කුමට බෙහෙවින් ගුණදායකය. මෙම ශාකයේ මල් සහ කොල වේදනාව සහිත දත්වලට තබා විකාගෙන සිටීමෙන් වේදනාව අඩුවේ. උගුරේ සහ විදුරුමස්වල ආසාදන සඳහා ද සෙම්ගෙඩි වලට ද මෙම ශාකය ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයකි. වාත, ඉඳිමුම්, සෙම් රෝග හා වණ තුවාල ආදිය සුව කරන ඔසුවක් යැයි ආයුර්වේද, යුනානි හා දේශීය වෛද්‍ය ශ්‍රාස්ත්‍ර වල දැක්වේ. දේශීය පිළිස්සුම් වෙදකමේ භාවිත කරන තෙල් වර්ග සෑදීමටද අක්මෑල්ල යොදා ගනී. අක්මෑල්ල දළු කෝමාරිකා යුෂින් අඹරා ආලේප කිරීමෙන් ගින්නෙන් හා උණු ද්‍රව්‍යයෙන් වූ පිලිස්සීම් සුව වේ. හිසරදයට අක්මෑල්ල දළු අඹරාගත් ප්‍රලේපය නලල මත තැවරීමෙන් සහනය ලැබෙයි. පවනේ වියලාගත් අක්මෑල්ල කොළ චූර්ණය තොල් සහ විදුරුමස් ආශ්‍රිත රෝග හඳහා ද, කෘමිනාශනය පිණිස ද යොදා ගැනේ. හනු සන්ධිය ඉදිමී වේදනාව ඇති විට අඹරාගත් අක්මෑල්ල පිටතින් ආලේප කෙරේ.

ඉන්දීය වෙදැදුරන් මෙම ශාකය විවිධ ස්ත්‍රි රෝග, ප්‍රසව රෝග හා ළදරුවන්ගේ චර්ම රෝග ආදියට ඔසුවක් සේ භාවිතා කරයි. පිලිපීන ජාතිකයෝ සම්පූර්ණ අක්මෑල්ල ශාකය කෂාය කර අතීසාරයට යොදති. දේශීය ගව වෙදකමේදී අක්මෑල්ල භාවිතා කරයි. අක්මෑල්ල ශාක වේදනා නාශක, විෂබීජ නාශක සහ මුත්‍රකාරක ආදී ගුණයන්ගෙන් යුක්ත ය.

මූලාශ්‍ර_ ශාක ලෝකය සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ඖෂධීය ශාක, ඔසුතුරු විසිතුරු සහ කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

මහ අක්මෑල්ල

Read More

ගොඩ කදුරු [Goda Kaduru] (Strychnos nux-vomica)

මෙය මීටර් 15 දක්වා උසට වැඩෙන බහුවාර්ෂික ශාකයකි. දිලිසෙන සුලු තද කොළ පැහැති පත්‍ර ඕවලාකාරය. මල් සුදු පැහැතිය. ඵලය සෙ.මි 3.5-5.5 පමණ විශ්කම්භයක් සහිත ගෝලාකාර බදරියකි. එය කොළ පැහැති වන අතර ඉඳුණු විට තැඹිලි - කහ පැහැයට හැරේ. ඵලය ඇතුලත සුදු පැහැති ද්‍රාවණයක් පවතින අතර ඒ තුල බීජ 1-6 දක්වා ප්‍රමාණයක් පවතී. ගොඩ කදුරු Loganiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

චර්ම රෝග, උණ, නින්ද නොයෑම, කැස්ස, ඔස්ටියෝ ආතරයිටිස්, රූමටික් ආතරයිටිස්, අංශභාගය, ස්නායු පද්ධතියේ ආබාධ, පණු රෝග, හෘද රෝග, ඉදිමුම්, අර්ශස්, වණ, කොළරාව, මීයන් සපා කෑම, මීමැස්මොර, රුධිර සංසරණ පද්ධතිය සංකූලතාවයන්, අක්ෂි රෝග, පෙනහළු රෝග, කුසගිනි මදිකම, ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශයන් මෙම ශාකයේ බීජත්, අවගේෂව කොළ, පොතු, මුල් ආදියත් භාවිතා කරයි. ගොඩ කදුරු ඇට විෂ මරා යොදා ගත යුතු ඖෂධයකි. එසේ නොවුණහොත් මරණය දක්වා වන ආබාධ ඇති විය හැකිය.

ගොඩ කදුරු විෂ වෙදකම සඳහා බහුලව භාවිතා කරන ශාකයකි. ගොඩ කදුරු කොළ කැඳ පෙවීම, කඳුරු කොළ පවනේ වියළා කුඩුකර මී පැණි සහ සීනක්කාරම් සමග අඹරා තේ හැදි භාගයක් බීමට දීම, මෙම කොළ කහ, ලුණු දමා කොට මලවා සර්ප දෂ්ඨ මුඛයේ බැඳීම, අමු කොළ තම්බා හුමාලය දෂ්ඨ ස්ථානයට ඇල්ලීම ආදිය විෂ වෙදකමේදී භාවිතා කරන ප්‍රතිකාර කිහිපයකි. සන්ධි වාත ආම වාත ආදියේදී ගොඩ කරදුරු ඇට අඹරා ආලේප කිරීම සිදු කරයි. දේශීය වෛද්‍යවරු අබිං නොමැති අවස්ථාවලදී ගොඩ කදුරු ඇටවලින් පිළියෙල කරගත් කෘතිම අබිං වර්ග භාවිතා කළ බව සඳහන් වේ. ගොඩ කදුරු කුසගිනි වඩවන, කාමෝදීපක, වේදනා නාශක ආදී ගුණයන් රැසක් සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

හුලංකීරිය / ඈරුක්කා [Hulankeeriya / Arukka] (Maranta arundinacea)

හුලංකීරිය මීටරයක් පමණ ඉහලට වර්ධනය වන කුඩා පැලෑටියකි. ශාකයේ කඳ ප්‍රකටව දක්නට නැතත් පත්‍ර වෘන්ත එකතුවීමෙන් කඳක් ආකාරයෙන් දිස් වේ. හරිත පැහැ පත්‍රයක් සෙ.මි. 10 දක්වා වර්ධනය වේ. පුෂ්ප මංජරියක හට ගන්නා මල් සුදු පැහැතිය. මෙහි ඖෂධීය වටිනාකමක් සහිත කොටස වන අල සුදු පැහැතිය. නිල් පාට අල සහිත ප්‍රභේදයක්ද ඇති බව සඳහන්. හුලංකීරිය අලවලින් ලබා ගන්නා පිටි "අරලුප් පිටි" ලෙස හඳුන්වයි. මෙම පිටිවලින් නොයෙක් ආකාරයේ ගුණයෙන් ඉහල ආහාර සකසා ගත හැකිය. හුලංකීරිය Marantaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

අජීර්ණය, හෘද රෝග, රක්ත පිත්ත, මුත්‍ර අඩස්සිය, මුත්‍ර දැවිල්ල, උණ, ශරීරයේ දැවිල්ල, චර්ම රෝග, කැස්ස, ස්වාසනාළ ප්‍රදාහය, ප්‍රවාහිකා, ග්‍රහණි, වලිප්පුව ආදී රෝග බොහෝමයක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට හුලංකීරිය අල යොදා ගනී. හුලංකීරිය අල තම්බා කෑමට දීම හෝ අල යුෂ බොන්නට දීම වලිප්පු රෝගීන් සඳහා ප්‍රතිකාරයකි. අහාර විෂ වූ විට සහ සර්ප විෂට හුලංකීරිය අල යුෂ බොන්නට දෙයි. ශරීර දාහයට, මුත්‍ර දාහයට සහ මලබද්ධයට හුලංකීරිය අල කොටා සාදා ගත් කැඳ ගුණය. එමෙන්ම හුලංකීරිය අල පෙති කපා වියළා කුඩු කර ගත් පිටිවලින් කැඳ සාදා බීමද එයටම ප්‍රතිකාරයකි. හුලංකීරිය අල තම්බා පොල් සමඟ ආහාරයට ගැනීමෙන් අහාර දිරිවීම පහසු කරන අතර මලබද්ධයද සුව වෙයි. අම්ලපිත්තය හෙවත් ගැස්ට්‍රයිටීස් රෝගයටද හුලංකීරිය බෙහෙවින් ගුණදායකය. එමෙන්ම බඩවැල ආශි‍්‍රත තුවාල සුව කිරීමේ අපූරු ගුණයක්ද හුලංකීරිය අලව සතුව පවතී. මෙම අල ලේ පිටවන අර්ශස් රෝගය සඳහා ප්‍රතිඵලදායක ඖෂධිය ආහාරයකි. නිතර නිතර මලපහ වන රෝගීන්ගේ රෝග තත්ත්වය සමනයට හුලංකීරිය සමත් ය. කිරි රසින් යුත් ළපටි අල අමුවෙන්ද කෑ හැකිය. හුලංකීරිය විෂ නාශක, ලිංගික ක්‍රියාකාරකම් උත්තේජනය කරන, මුත්‍රකාරක ආදී ගුණයන් රැසක් සහිතයි. 

ප්‍රධාන අහාර වේලටද හුලංකීරිය අල තම්බා කෑමට ගැනීමට පුලුවන. එයට පොල් හෝ ලුණුමිරිසක් එකතු කර ගත හැකිය.  හුලංකීරිය අල පෙති කපා වියළා එයට පොල්කිරි සහ සීනි දමා දෝසී මෙන් සකසා ගත හැකිය. හුලංකීරිය පිටිවලින් කැඳ පිළියෙළ කිරීමේදී මුලින්ම ලුනු කැඳක් සාදා එයට පොල් කිරි එකතු කිරීමේදි පොල් කිරිවලට මෙම පිටිද සෑහෙන පමණට දිය කර එය කැඳට එකතු කර හැඳිගා ගත යුතුය. එවිට එය සව් මෙන් උකු බවට පත් වේ. එය කිතුල් හකුරු කැබැල්ලක් සමඟ මද උණුසුමින් බීමට ගත හැකිය. මෙම කැඳ මිශ්‍රණය හොඳින් නිවුන පසු ජල්ලි මෙන් කැටි ගැසේ. එවිට කිතුල් පැණි, පොල් පැණි හෝ සීනි සමඟ හැන්දකින් කෑ හැකිය. ඇතැම් පලාත්වල හුලංකීරිය පිටිවලින් රොටී සාදා කෑමට ගනී. හාල් පිටි අඩකට මෙම පිටි කලවම් කර එයට පොල්, ලුණු, රතුලූනු, අමු මිරිස්, කරපිංචා අදිය අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට යොදා සියල්ල එකට අනා කැන්ද කොළවල වඩා තම්බා ගනී. බටහිර රටවල කේක්, පුඩිං වැනි ආහාර වර්ග සෑදීම සඳහාත් විශේෂයෙන් ළදරුවන් සඳහා නිපදවන ගුණාත්මක කුකීස් වර්ග නිශ්පාදනයටත් හුලංකීරිය පිටි යොදා ගනී. 

හුලංකීරිය අල හොඳින් සෝදා පිරිසිදු කොට කැබලිවලට කපා ජලයෙහි දමා මිරිකා පෙරාගත් යුෂ රැයක් නිශ්චලව තබා සෙමින් ජලය පෙරා ගැනීමෙන් පිටි වෙන් කර ගත හැකිය. මෙම පිටි අව්වේ හොඳින් වියළා කුඩු කර ගත් පසු "අරලුප්පිටි" නමින් හඳුන්වයි. හුලංකීරිය අල පෙති ගසා අව්වේ වියළා කොටා ගැනීමෙන්ද පිටි ලබා ගත හැකිය. මෙම පිටි හුලං නොවදින භාජනවල අසුරා තබා භාවිතයට ගත හැකිය. වෙළදපලෙහි අර්තාපල්, බතල ආදී නොයෙක් අල වර්ගවලින් සෑදු පිටි අරලුප්පිටි ලෙස ව්‍යාජව අලෙවි කෙරේ. අරලුප් පිට වෙනුවට එවැනි දෑ භාවිතා කිරීමෙන් අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල නොලැබී යයි. නියම අරලුප්පිටි විශේෂ රසයකින් සහ සුවඳකින් තොර අතර කෑම පිළියෙළ කිරීමේදී සුළු සුවඳක් ඇති වේ. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

ගලිස් [Galis] (Gardenia crameri)

කොල්ලෑකඩ සහ දකුණු පලාතේ පහඬර යනුවෙන් ද හඳුන්වන ගලිස් මීටර් 4 ක් පමණ උසට පඳුරක් ආකාරයෙන් අතු පැතිරී වැඩෙන, මෙරටට ආවේනික ශාක විශේෂයකි. දිවයිනේ වියළි ප්‍රදේශවල ගල්තලාවන් ආශ්‍රිතව මෙම ශාක සමූහ වශයෙන් දක්නට ලැබේ. සරල පත්‍රවල පත්‍ර තලය අඩියක් දක්වා දිගු වන අතර දිලිසෙනසුලුය. එක් ස්ථනයකින් පත්‍ර තුන බැගින් හට ගන්නා අතර ඒවා වලයක් ලෙස පිහිටයි. මල් සුදු පැහැතිය. පෙති 6-8 පමණ පිහිටයි. කොළ පැහැති ඵලය ගෝලාකාරය. මෙම උද්භිද ගණයටම අයත් අප රටට අාවේනික ගලිස් නමින්ම හඳුන්වන කහ පැහැති මල් පිපෙන තවත් ශාකයක් ඇති  අතර එය Gardenia fosberghii යන උද්භිද නාමයෙන් හඳුන්වා ඇත. ආසියානු රටවල් කීපයක වැවෙන Gardenia latifolia ශාකය ද ගලිස් ලෙස හඳුන්වා ඇති අතර එය දේශීය ශාකයක් බවට තොරතුරු වාර්ථාවී නැත. ගලිස් Rubiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

වණ, තුවාල, දත් කැක්කුම, කුසගිනි මදිකම, අජීර්ණ, උදර වේදනා, අර්ශස්, වටපණු රෝගය, හෘද දුර්වලත්වය, ප්ලීහා රෝග, චර්ම රෝග, ක්ෂය රෝගය, ඇදුම, ඉක්කා ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී ගලිස් ශාකයේ දළු කොළ සහිත ළපටි කොටස් පොඩිකිරීමේදී සෑදෙන දුම්මල වැනි මැලියම් වර්ගය භාවිතා කරයි. මෙම ශාකය කොල්ලෑකඩ නමින් හඳුන්වා ඇත්තේ ද කොළ වලින් ලාකඩ ලබාගත හැකි යන අරුතිනි. ඉදුණු ගෙඩියෙහි කටුව ඉවත්කර පළතුරක් ලෙස ආහාරයට ගත හැකිය. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය
විශේෂ ස්තුතිය_ උදය ගුරුසිංහ මහතාට සහ හිනිදුමවිතානගේ සෝමාවතී මහත්මියට

Read More

මුස්සැන්ද [Mussenda] (Mussaenda frondosa)

ගැමි ව්‍යවහාරයෙහි වෙල් බුත්සරණ යනුවෙන්ද හඳුන්වන මුස්සැන්ද මීටර් 2 ක් දක්වා උසට වැඩෙන බහුවාර්ෂික පඳුරු ශාකයකි. මදක් ඔවාලාකාර හැඬයෙන් යුතු පත්‍රවල සියුම් බූවක් දක්නට ලැබේ. මෙහි හටගන්නා කුඩා මල් දීප්තිමත් තැඹිලි පැහැයකින් යුක්තය. ප්‍රකටව පෙනෙන විශාල සුදු පැහැති මණිපත්‍ර පිහිටා ඇති අතර ඒවා කීප ආකාරයකට සකසා ආහාරයට ගත හැකිය. මෙම සුදුපැහැති පත්‍ර පොල්කිරි මිශ්‍ර හාල් පිටිවල බහා පොල්තෙලෙන් බැද සකසා ගන්නා පපඩම් වැනි ආහාරය කුඩා දරුවන්ගේ ධාරණ ශක්තිය වඩවන බව "දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂයෙහි" සඳහන් වේ. කොළ පැහැති ගෙඩි බූව සහිත වන අතර පොකුරු වශයෙන් දක්නට ලැබේ. මුස්සැන්ද Rubiaceae කුලයට අයත් ශාකයකි.

සෙංගමාලය, දැවිල්ල, වණ, ඇදුම, උණ, උදරාබාධ, ඇස් රෝග, මකුළු දෂ්ට කිරීම්, ස්නායු පද්ධතියේ රෝග, සුදු ලාඳුරු, උන්මාදය, ක්ලාන්තය, ශීර්ෂ රෝග, පිපාසය, සෙංගමාලය, පාණ්ඩුව, කල්ගතවූ තුවාල ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මෙම ශාකය භාවිතා කරන බව සඳහන් වේ. මෙහි කොළ,මල්, මුල්, ඇට සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් ඔසු සඳහා ගනී. ධාරණ ශක්තිය වර්ධනය සඳහා මුස්සැන්ද මුල් ක්වාතය හෝ මුස්සැන්ද ඇට චූර්ණය මී පැණියෙන් දීම, දිවි මකුළු විෂට මුසුසැන්ද ශාකය සහමුලින් ගෙන කොටා ගත් ඉස්ම උදෑසන තුනක් බොන්නට දී එම රොඩු මලවා සතා කෑ තැනට බැඳීම, සෙංලමාල රෝගය සඳහා මුස්සැන්ද කොළ කැඳ කිතුල් හකුරු සමඟ බීමට දීම, පහසු ප්‍රතිකාරයන්ය. මුස්සැන්ද කමොද්දීපක, මුත්‍රකාරක, ධාරණ ශක්තිය වඩවන ආදී ගුණයන් සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ දේශීය වෛද්‍ය ශබ්ද කෝෂය ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

පුස්වැන්න [Puswenna] (Uraria picta)

සංස්කෘත භාෂාවෙන් පෘෂ්ණපර්ණි යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන පුස්වැන්න ඉන්දියාවේ සහ ලංකාවේ වැවෙන කුඩා පැළෑටියක් වන අතර ලංකාවේ දුර්ලභය. මීටරයක් දක්වා ඉහලට වර්ධනය වන මෙහි සංයුක්ත පත්‍රවල පත්‍රිකාවන්ගේ මැද ඉරමුසු පත්‍රයට සමාන සුදු පැහැති පැල්ලමක් දැක ගත හැකිය. ශාකයේ අග්‍රස්ථයෙන් හට ගන්නා පුෂ්ප මංජරිය ඉතා අලංකාරවත් වන අතර මල් සුදු රෝස පැහැතිය. වියළි කළාපීය වනාන්තර තුල දුර්ලභව හමුවන පුස්වැන්න ශාකය Fabaceae කුලයට අයත්ය.

අතීසාරය, රක්ත අර්ශස්, ග්‍රහණි රෝග, හෘද රෝග, වාත රෝග, ක්ෂය රෝගය, ඇදුම ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ඖෂධ නිපදවීමේදී පුස්වැන්න ශාකයේ විශේෂයෙන් මල් ද අමතරව සම්පූර්ණ ශාකයමද භාවිතයට ගන්නා බව සඳහන් වේ. දේශීය වෛද්‍යවරු පුස්වැන්න ශාකය සොයා ගැනීමට නොමැති කල ඒ වෙනුවට පොල්පලා ශාකය භාවිතයට ගනී. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති

Read More

බුත්සරණ [Butsarana] (Canna indica)

බුත්සරණ මීටර් දෙකක් දක්වා උසට වැඩෙන සිනිඳු සෘජු කඳක් සහිත බහුවාර්ෂික පැළෑටියකි. තිවෘ අග්‍රයක් සහිත පත්‍රයක් සෙ.මි 30-40 පමණ දික් වන අකර සෙ.මි 10 පමණ පළලය. සුලබව හමුවන වර්ගයේ පත්‍ර දම් පැහැයට හුරු වන අතර පත්‍ර කොළ පැහැති වර්ගයක්ද හුමුවේ. පුෂ්පමංජරියක හටගන්නා මල් දීප්තිමත් රතු පැහැයකින් යුක්තය. පත්‍ර කොළ පැහැති වර්ගයේ මල් කහ පැහැති ය. ඵලය දම් හෝ කොළ පැහැතිය. අමු බීජ සුදු පැහැති වන අතර වියළුණු පසු කළු පැහැයක් ගනී. මෙම අල තම්බා හෝ ව්‍යංජනයක් ලෙස සකස් කර ගත් විට රසවත් ගුණවත් ආහාරයකි. අලවලින් ලබා ගන්නා පිටි කිරි හා සීනි සමඟ මිශ්‍ර කර රසවත් අතුරුපසක් වන තලප සාදා ගත හැකිය. ලංකාවට හඳුන්වාදෙන ලද සහ ඉන්දියාවට දේශීය වන බුත්සරණ ශාකය Cannaceae කුලයට අයත් ය.

බුත්සරණ අල ආහාරයට ගත් විට එහි ඇති කෙඳි නිසා ආහාර මාර්ගය පිරිසිදු වේ. එමෙන්ම මල බද්ධය නැති කිරීමට උපකාර වන අතර අලවල පිටි ශරීර ශක්තිය වර්ධනය කරයි. සෙංගමාලය, රතපිත් රෝගවලට බෙහෙවින් ගුණදායකය. සර්ප විෂ, සෙංගමාලය, බාහිර ලේ ගැලීම්, පිළිකා, සෙම්ගෙඩි ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ද මෙම ශාක කොටස් යොදා ගනී. බුත්සරණ ශාකයේ කොළ, මල් සහ අල ඖෂධ සඳහා භාවිතා කරයි. බුත්සරණ කොළ , පුපුල කොළ කොටා මිරිකා ඇඟ ගෑම හෝ කැඳ සාදා දීම නයි විෂට ප්‍රතිකාරයකි. ගවයින්ට විෂ සහිත කොළ වර්ග කැවුනු විට ඖෂධ සෑදිමට බුත්සරණ මුල් භාවිතා කරයි. බුත්සරණ ස්වේදකාරක, මුත්‍රකාරක ආදී ගුණ සහිතයි.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More