මදටිය මීටර් 20 ක් පමණ ඉහලට වර්ධනය වන දේශීය ශාකයකි. අළු පැහැති කඳේ පොත්ත සුමුදු ය. ද්වී පක්ෂවත් සංයුක්ත පත්රවල පත්රිකා තද කොළ පැහැයක් ගනී. ඒකාක්ෂ පුෂ්ප මංජරියෙහි ළා කහ පැහැති කුඩා මල් හට ගනී. කරලක් වන ඵලය ඇඹුරුණු ස්වභාවයක් ගනී. මේරූ කරල පිපිරීමෙන් බීජ විසිරී යයි. දීප්තිමත් රතු පැහැති බීජ දිළිසෙන සුලුය. එක් බීජයක් ආසන්න වශයෙන් 250mg පමණ බරකින් යුක්ත වෙයි. මෙම බීජ 1 ක් මංචාඩියක් ලෙසද බීජ 20 ක් කළඳක් (5g) ලෙස ද දේශීය වෙදකමේ කිරුම් මිනුම් වලදී භාවිතා කරයි. ඉහත පරම්පරාවල කුඩා දරුවන් ගණන් කිරීමට ඉගෙනීම සඳහා භාවිතා කළ ඇට වර්ග අතර මදටිය මුල් තැනක් ගනී. ළපටි මදටිය කොළ රසවත් ගුණවත් පළාවක් ලෙස ආහාරයට එකතු කර ගත හැකිය. පළාවක් ලෙස සකසා ගැනීමෙදී කොළ ජලයෙන් තම්බා දිය හැර ගත යුතුය. දැව වටිනාකමින්ද ඉහල මදටිය ශාකය Fabaceae කුලයට අයත්ය.
මදටිය දේශීය වෙදකමේදී ඉදිමුම් නැසීමටක්, රුධිරය පිරිසිදු කිරීමටත් සුලභව භාවිතා කරයි. එමෙන්ම කැඩුම් බිඳුම්, වණ, ඉදිමුම්, හන්දි වේදනා, කුෂ්ඨ ඇතුළු චර්ම රෝග, කුඩා දරුවන්ගේ රතගාය නිසා ඇතිවන රත ගෙඩි, මුත්ර ආබාධ ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා ප්රතිකාර කිරීමේදී ප්රධාන වශයෙන් මදටිය කොළ සහ පොතු භාවිතා කරයි. කුඩා දරුවන්ගේ රතගායට සහ සෙම් රෝගයට දෙන ජීවක කල්කයේත්, රත තෙලෙහිත්, නීල්යාදී තෛලය සහ සර්ව විෂාදි තෛලයෙහිත් මදටිය අඩංගුය. මදටිය ඉදිමුම් නසන, විෂබීජ නාශක, රුධිරය පිරිසිදු කරන ගුණයන් සහිතයි.
ළපටි මදටිය දලුවලින් සෑදූ කෂාය දින කිහිපයක් පානය කිරීමෙන් රුධිරය පිටවන අතීසාර වැනි රෝග තත්ත්වයන් ගෙන් මිදිය හැකිය. මදටිය පොතු කෂාය ඇඟ දැවිල්ල, කැසීම්, සමේ ආසාදන ආදී සමේ රෝග රැසක් සුව කරයි. ඒ සඳහා මදටිය පොතු ස්වල්පයක් මැටි මුට්ටියකට දමා එයට වතුර පත අටක් මිශ්ර කර එය පත එකක් වනතුරු සිඳගෙන උදේ පත භාගයයි සවස පත භාගයයි දින කිහිපයක් පානය කළ යුතුය. ළදරු රතගායට ද මදටිය පොතු කෂාය ගුණදායකය. අස්ථි බිඳීම්, ඉදිමීම්, තැළීම්වලට මදටිය කොළ සහ පොතුවලින් සාදන පත්තුව ඉතාම යෝග්ය ප්රතිකර්මයකි. හන්දි වේදනා, ඉදිමුම් ප්රදාහ ආදියට මදටිය ඇට හොඳින් අඹරා පත්තුවක් සාදාගෙන බැඳීමෙන් සුවය ලැබෙයි. අන්ත්ර ආශ්රිතව හට ගන්නා විෂබීජ නාශනය කරන්නත්, උදරය ආශ්රිතව ඇතිවන අජීර්ණ තත්ත්වයන්වලටත් මදටිය කොළ පොතු කෂාය ඉතාම ගුණදායකයි. මදටිය කොළ හොඳින් කොටා මිරිකා ගත් යුෂ මුහුණේ ආලේප කිරීම කුරුලෑ ඉවත් කිරීමටත් සම පැහැපත් කිරීමටත් සුදුසු ඔෟෂධීය ශාක සත්කාරයකි. කල්ගතවූ සුව නොවන තුවාල, විසර ගෙඩි වැනි ආසාදන සඳහා මදටිය කොළ කොටා මිරිකා ගත් යුෂ විසර ගෙඩිවල තුවාලවල දිනපතා උදේ සවස ආලේප කිරීමෙන් සුවය ලැබෙයි. එමෙන්ම හන්දි වේදනා ඉදිමුම්, තුනටිය අමාරු වැනි තත්ත්වවලදී මදටිය ගහේ පොතු ස්වල්පයක් වියළාගෙන හොඳින් කුඩුකර ඇල් දිය ස්වල්පයකින් මිශ්ර කර හන්දි වේදනාව ඇති තැන්වල ආලේප කළ යුතුය. දින කිහිපයක් උදේ සවස මදටිය පොතු කෂාය බීමෙන් මුත්රා අඩස්සිය, මුත්රා දැවිල්ල, ආදී මුත්රා ආසාදන ආදියෙන් සුවය ලැබිය හැකිය. මදටිය කොළ අඹරා ගෑමෙන් කූඩලු විෂ සමනය වේ.
ඇතැම් අයගෙ හිස ආශ්රිතව හට ගන්නා පොතු කබර රෝග තත්ත්වය නිට්ටාවටම සුව කරන්න පුළුවන් මදටිය ඇට තෙල් දිනපතා හිසේ ආලේප කිරීමෙන් හැකි වේ. මී ඇටවලින් තෙල් ගන්නා ආකාරයට මදටිය ඇටවලින් තෙල් ලබා ගත හැකිය. මදටිය ඇට හොඳින් කුඩු කර ඒ කුඩු සැරව ගෙඩිවල ආලේප කිරීමෙන් සැරව ගෙඩි පුපුරා විෂබීජ ඉවත් වෙයි. කුඩු කළ මදටිය ඇට චූර්ණය නළලේ ආලේප කිරීමෙන් ඕනෑම හිසේ රුදාවක් නැති කරගන්නත් පුළුවන්.
මූලාශ්ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ රාජගිරිය දේශීය වෛද්ය විද්යා ආයතනයේ ජේෂ්ඨ කථිකාචාරිනී එස්.කේ.එම්.කේ. හැරපත්දෙණිය මහත්මියගේ ලිපියක් ඇසුරින්