නිතුල්ල / ගැට නෙටුල් [Nitulla / Geta Netul] (Streblus asper)

ගැට නෙටුල් මීටර් 10 ක් දක්වා උසට වැඩෙන දේශීය ශාකයකි. ඇතැම් විට පඳුරක් අකාරයෙන්ද දැක ගත හැකිය. පොත්ත අළු පාටට හුරු සුදු පාටය. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍රයක් සෙ.මි. 12 ක් දක්වා දිගු විය හැකිය. පත්‍ර අග්‍රය උල් හැඩයක් ගන්නා අතර පත්‍ර දාරය දැති සහිත ස්වභාවයකි. ගැහැණු සහ පිරිමි මල් එකම ශාකයේ පිහිටයි. මල් සුදු පාටට හුරු කහ පාටය. අෂ්ටිලයක් වන ඵලය පරිනත වන තුරු අපපතන මණි පත්‍රවලින් වැසී පවතී. මේරු ඵලය කහ පැහැතිය. එ තුල බීජ 5ක් හෝ 6ක් පිහිටා තිබේ. ගැට නෙටුල් Moraceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. 

අතීසාරය, උණ, පාචනය, උදරාබාධ, ලාඳුරු, පිළිකා, රත්පිත්, ඉදිමුම්, බරවා ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ගැට නෙටුල් ශාකයේ පොතු සහ මුල් භාවිතා කරයි. අතීසාර, උණ සහ උදර රෝගයන් හිදී පොතු කෂාය යොදයි. පොතු ස්වරස (පොතු කොටාගත් යුෂ) ගිතෙල් සමඟ ගෙලෙන් උඩ කොටසේ රත්පිතට භාවිතා කරයි. මෙහිදී පොතු කොටා වණ්ඩුවේ තම්බා මිරිකා ගත් යුෂ භාවිතා කළ යුතුය. නෙටුල් පොතු විනාකිරෙන් අඹරා වාතජ ඉදිමුම්වලටත්, පොතු ගව මුත්‍රයෙන් අඹරා බරවා රෝගයටත් ප්‍රතිකාර කිරීමට භාවිතා කරයි. 

ගැට නෙටුල් ශාකය වෙනත් ආසියානු රටවල සාම්ප්‍රදායික වෛද්‍යක්‍රමවල සමේ රෝග, සර්ප විෂ, උපදංශය, කොලරාව, අර්ශස්, ගෙඩි, හෘද රෝග, අක්මා රෝග, අක්‍රමවත් ඔසප් වීම, අපස්මාරය ආදී රෝග අවස්ථා සඳහා භාවිතා කරන බව සඳහන්. 

මූලාශ්‍ර_ ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන්
ගෙඩි සහිත සේයාරුව_ වෛද්‍ය සංජීව රූපසිංහ මහතාගෙන්

Read More

මකුල්ල [Makulla] (Hydnocarpus venenata)

සිංහලෙන් මකුළු සහ මාකිටිය යනුවෙන්ද හඳුන්වන මකුල්ල තරමක් විශාලවට වැඩෙන අප රටට ආවේනික ශාක විශේෂයකි. ඇළ දොළවල් සහ කුඹුරු අද්දර සුලබව දැක ගත හැකි ය. සිනිඳු සුදු පැහැති පොත්තක් සහිත වන අතර ළපටි කඳ කොටස් බූවකින් යුක්ත ය. සරල පත්‍ර ඒකාන්තරව පිහිටයි. පත්‍ර ලංසාකාර, ආයත වැනි විවිධ හැඩයන් ගනී. සිනිඳු මතුපිටක් සහිත පත්‍රවල පත්‍ර දාරය කරපත්‍රික ය. මල් ඒක ලිංගික ද්වීගෘහීය. තනි තනිව හෝ මල් කීපයක් එකට පිහිටයි. ඵලය උප ගෝලාකාර හැඩයකින් යුක්ත බදරියකි. ඵලාවරණය තද දුඹුරු පැහැති බූවකින් වැසී පවතී. ඵලයක් තුල බීජ 6 ක් පමණ පිහිටයි. මකුල්ල Flacourtiaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාකයකි. 

ආයුර්වේදයේ සඳහන් මෙම උද්භිද ගණයටම අයත් තුවරක (Hydnocarpus wightianus) ශාකය වෙනුවට ලංකාවේ භාවිතා කරනුයේ මකුල්ල ශාක කොටස් ය. තුවරක තෙල් වෙනුවට මකුල්ල බීජ යොදා සිඳ ගත් තෙල් ලාඳුරු ආදී කුෂ්ඨ රෝගීන්ට හට යෙදීමෙන් විශිෂ්ඨ ප්‍රතිඵල ලැබී ඇති බව සඳහන්. චර්ම රෝග, දුෂ්ඨ වණ, නාඩි වණ, අස්ථි වණ, රුධිර රෝග, ප්‍රමේහ රෝග, පීනස් රෝග, ආමවාත, රක්තවාත ආදී ආදී රෝගයන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමේදී මකුල්ල ශාකයේ කොළ, පොතු, ගෙඩියේ පොත්ත, ඇට ආදීය භාවිතා කරයි. මකුල්ල රුධිරය පිරිසිදු කරන, කුෂ්ඨ නසන, වණ ශෝධනය හා රෝපණය කරන ගුණ සහිතයි.

චර්ම රොගවලදී බීජ තෛලය, විශේෂයෙන් ලාඳුරු රෝගයේදී බාහිර ආලේපනයක් ලෙස භාවිතා කරයි. කැසීම සහිත වණ සඳහා මකුල්ල ඇට, කොහොඹ කොළ, සන්නිනායම්, ඇත්තෝර කොළ, පුපුල කොළ, අහැළ දළු ඇල්දියෙන් අඹරා ගෑමට නියම කර ඇත. මකුල්ල දැව ගෘහ භාන්ඩ නිපදවීමට යොදා ගනී.  

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති 

     

Read More

කහ අඬනහිරිය [Kaha Adanahiriya] (Crotalaria retusa)

කහ අඬනහිරිය මීටර් 1 - 3 අතර උසකට වැඩෙන වාර්ෂික හෝ බහු වාර්ෂික දේශීය පැළෑටියකි. පොදුවේ දිවයින පුරාමත් පහතරට වියළි කලාපයේ සුලබවත් දැක ගත හැකිය. බොහෝ විට සෘජු කඳක් දරන අතර කලාතුරකින් බිම දිගේ වැඩෙන අවස්ථා දැක ගත හැකිය. ශාකය පුරා බූවක් පිහිටයි. සරල පත්‍ර ප්‍රතිලන්සාකාර සිට ප්‍රත්‍යණ්ඩකාර-ආයත ය. පත්‍රයක් සෙ.මි 10 දක්වා දිගකට වර්ධනය වේ. පත්‍ර අග්‍රය මොට හෝ නතාග්‍ර ය. පත්‍රයෙහි උඩුපස සිනිඳු වන අතට යටිපස බූව සහිතය. පුෂ්ප මංජරිය අග්‍රස්ථ ඒකාක්ෂයකි. දිප්තිමත් කහ පැහැයෙන් යුත් පුෂ්ප රාශියක් හට ගනී. ඵලය කරලකි. එක් කරලක් තුල බීජ 15-20 සංඛාවක් පිහිටයි. කහ අඬනහිරිය Fabaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂකි. 

පිත්තජ ශෝත, කුෂ්ඨ, මුඛ රෝග, කක්කල්කැස්ස, මාන්දම නිසා ජනිත රෝග, අස්ථි භග්න, ඉදිමුම්, ලේ ගෙඩි ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීමට කහ අඬනහිරිය කොළ සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් භාවිතයට ගනී. අඬනහිරිය පිත සමනය කරන, කුෂ්ඨ නසන, රුධිරය පිරිසිදු කරන ගුණ සහිතයි. මෙහි මල් විශේෂයෙන් වමනකාරක හා හෘදයේ රුධිරය පිරිසිදු කරන ගුණ සහිත බව සඳහන්. අඬනහිරිය ආසවය, මාන්දම් තෛලය අඬනහිරිය යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය.

කණ් කැක්කුමට ප්‍රතිකාරයක් ලෙස අඬනහිරිය කොළ යුෂ රත් කර කණට වත් කරයි. අඬනහිරිය කොළ, පෙති තොර කොළ සමව ගෙන කොටා මරිකා දෙහි ඇඹුලින් කකාරා ගෑමෙන් ඉදිමුම් සමනය වේ. ලේ ගෙඩිවලට අඬනහිරිය කොළ, අහු දලු සමව ගෙන අමු කහ දමා කොටා හාල්පානු දියෙන් තම්බා ආලේප කළ යුතුය. අඬනහිරිය මුලක් දෙහි ඇඹුලින් ගලගා ඊටම දිය කර හිසට දැමීමෙන් වමනය නවතී. කලක් පවතින කැස්සට අඬනහිරිය කොළ ඉස්ම, බාඳුරා ගොටුවෙහි වතුර සහ මී පැණි සමව ගෙන උදෑසන පානය කළ යුතුය. ගෙඩි ඉහිරීමට අඬනහිරිය අමු කහ පොල් සමඟ කොටා මලවා ගෙඩිය වැසෙන සේ බඳියි. 

අඬනහිරිය යොදා කක්කල්කැස්සට ඖෂධ පිළියෙල කිරීමේදී කථා නොකර සිටීමේ නියමයක් ඇති බවත් "කටහඬ ඇති දෙන්නා එක පමණට ගන්න යන" යන පැරණි වෙද ගැටයෙහි අරුත කහ සහ නිල් අඬනහිරිය දෙවර්ගය බවට ඔප්පුවන සාධක ඇති බවත් සඳහන්. අඬනහිරිය විශේෂවල හට ගන්නා මූල ගැටිති තුල නයිට්‍රිජන් තිර කරන බැවින් පස සාරවත් කීරීමට දායක වෙයි. එමෙන්ම අඬනහිරිය ඇතැම් සමනල් විශේෂ තම ජීවන චක්‍රය සම්පූර්ණ කිරීමට යොදා ගන්නා, ඔවුන් ප්‍රිය කරන ශාකයක් බව ප්‍රකට කරුණකි.

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

ගල්කූර [Galkura] (Melochia corchorifolia)

ගල්කූර මීටර් 2 ක් දක්වා ඉහලට වර්ධනය වන වාර්ෂික හෝ බහු වාර්ෂික දේශීය පැළෑටියකි. සෙ.මිි. 10 ක් දක්වා දිගු විය හැකි සරල පත්‍ර පටු සිට පුලුල් දක්වා අණ්ඩාකාර හැඩයෙන් යුක්ත ය. පුෂ්ප මංජරියක තදින් ඇසිරුනු පෙති 5 ක් සහිත මල් සුදු හො දම් පැහැතිය. විශ්කම්භය මි.මි. 5 පමණ වන ඵලය කොටස් පහකට බෙදී ඇති ඇතර එක් කොටසක් තුල බීජයක් බැගින් පිහිටයි. ගල්කූර ශාකය Sterculiaceae උද්භිද කුලයට අයත් ය. 

දේශීය වෙදකමට අනන්‍ය (ආයුර්වේදයේ සඳහන් නොවන) ඖෂධයක් ලෙස සැලකෙන ගල්කූර රත්පිත්, මුත්‍ර අඩස්සිය, මුත්‍ර ගල්, ප්‍රමේහ, වාතරක්තයෙන් ජනිත රෝග ආදියට ප්‍රතිකාර කීමට යොදා ගනී. දියවැඩියාවට ගල්කූර ශාකයම කොටා වියළා මී පැනියෙන් අඹරා ඉටිපදමට ගෙන උදය සවස පුවක් ගෙඩියක් පමණ වළඳා ඇල් වතුර බීමට නියම කර ඇත. වැල් දෙහි චූර්ණය, ජීරක චූර්ණය, මහා වලිප්පුරාජ තෛලය ගල්කූර යොදා නිපදවන ඖෂධයන් ය.

ගල්කූර කොළ පළාවක් හෝ ව්‍යංජනයක් ලෙස ආහාරයට එක් කර ගත හැකිය. ඉන්දියාවේ සහ වෙනත් ආසියානු රටවල සාම්ප්‍රදායික වෙදකමේදී උදරාබාධ, අතීසාරය, වමනය මුත්‍ර පද්තිධයේ රෝග, තුවාල, වණ, සර්ප දෂ්ඨන, හිසරුදා ආදී රෝගාබාධ සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට මෙම ශාකයේ කොළ, මුල් බීජ ආදිය භාවිතා කරන බව සඳහන්. 

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන් 

Read More

බෝඹු [Bobu] (Symplocos cochinchinensis)

බෝඹු මීටර් 12 ක් දක්වා උසට වැඩෙන, ඇතැම් විට පඳුරක් ලෙස ද වර්ධනය වන දේශීය ශාක විශේෂයකි. ඇතැම් අවස්ථාවල නොමේරූ කොටස්වල සියුම් බූවක් දැකගත හැකිය. පත්‍ර පුළුල් සිට පටු දක්වා වන ඉලිප්සාකාර හැඩයෙන් යුක්ත ය. පත්‍ර දාරය දැති සහිත, තරංගීමය හෝ කඩතොළු සහිත වේ. පත්‍රයක් සෙ.මි 6 සිට 17 දක්වා දිගින් යුක්ත විය හැකිය. පුෂ්ප මංජරිය බොහෝ විට සංයුක්ත ශුකියකි. එහි හට ගන්නා සුදු පැහැති මල් අලංකාරවත්ය. කොළ පැහැති ගොලාකාර ඵලය ඉඳුණු විට කළු පැහැයක් ගනී. මෙම විශේෂයේම ප්‍රභේදයක් ලෙස සලකන, ඖෂධ සඳහා භාවිතා කරන තවත් ශාකයක් ඇති අතර එය වල් බෝඹු නමින් හඳුන්වා ඇත. බෝඹු Symplocaceae උද්භිද කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි

බෝඹු ආයුර්වේදයේ ප්‍රකට ඖෂධයක් වන "ලෝඹු" නැමැති ශාකයේ සහෝදර විශේෂයක් ලෙස සලකන අතර එය ලෝඹු සඳහා සුදුසුම ප්‍රතිනිධිය ලෙස භාවිතා කළ හැකි බව වෘද්ධ වෛද්‍ය මතයකි. කේරලයේ වෛද්‍යවරු ලෝඹු ලෙස භාවිතා කරනුයේ දේශීය බෝඹු ශාකය බැවින් ඒ අනුව ලාංකේය ව්‍යවහාරයද නිවැරදිය. තැළුම්, ගෙඩි වණ, විද්‍රධි, ඇස් රෝග, සන්ධිගත රෝග, කැඩුම් බිඳුම්, අතීසාරය, පේශි දාහය, මස්කුණුවීම ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශයෙන් බෝඹු ශාකයේ කොළ සහ සුඹුලු භාවිතා කරයි.

මස් තැළුනු කල බෝඹු ශාකයේ සුඹුලු අඹරා උපනාහයක් ලෙස යෙදීමෙන් වේදනාව පහ වේ. ඇස් තැළුමට සුඹුලු කොටා පොට්ටනි බැඳ ඇස තැවීම සිදු කරයි. සන්ධිගත රෝග සඳහා බෝඹු කොළ, කොදිඹුලා කොළ, දිය මිදෙල්ල කොළ, කහ ලුණු දමා කොටා එඬරු තෙලෙන් මලවා බඳී. වල් බෝඹු ශාකයේ අමු කොළ, සුඹුලු අඹරා බැඳීම සන්ධිභග්නවලට ප්‍රතිකාරයකි. වල් බොඹු කොළ කෂාය කර පානය කිරීමෙන් මුත්‍ර ගල් පහව යයි. මීට පෙර පරම්පරාවේ ගැමියන් සහ බෞද්ධ භික්ෂූන්වහන්සේලා දත් පිරිසිදු කිරීමට දැහැටි කූරු ලෙස භාවිතා කළේ බෝඹු කොටුය. එම පුරුද්ද අද ද ගම්බඳව විරලව දැකගත හැකිය. 

දේශීය බෝඹු ශාකය ලෝධ්‍ර ගණයට අයත් බැවින්  ලොත් හෙවත් ලෝධ්‍ර පොතු සොයා ගැනීමට නොහැකි අවස්ථාවල ඒ වෙනුවට බෝඹු පොතු භාවිතා කිරීමට නිර්දේශ කර ඇත. මෙරට පැරණි දේශීය වෛද්‍යවරුන් ලෝධ්‍ර පොතු වෙනුවට ලුණුවරණ පොතු ද භාවිතා කර ඇති බව පැරණි වට්ටොරුවලින් පෙනීයන බව සඳහන්. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය 

Read More

දියමිත්ත [Diyamitta] (Cissampelos pareira)

කිරිමුදුවන් නමින්ද සිංහලෙන් හඳුන්වන දියමිත්ත ආයුර්වේද වෙදකමෙහි ලඝු පාඨා යනුවෙන් හඳුන්වන ඖෂධය බව වෘද්ධ වෛද්‍යවරුන්ගේ නිගමනයයි. ඖෂධීය භාවිතයේදී මෙම කුලයටම අයත් ලුණුකැටියා වැල් (Stephania japonica) නම් දේශීය වැල් විශේෂයද දියමිත්ත ප්‍රභේදයක් ලෙස සලකා ඇති බවත් ඒවා පාඨා නමින් හඳුන්වන බවත් වෙදකමට සම්බන්ධ මූලාශ්‍රවල දක්වා ඇත. දියමිත්ත කොළවල යුෂ ජලය සමඟ මුසුකළ විට මිදෙන බැවින් දිය මිදීමේ ගුණයෙන් යුත්ත යන අරුතින් දියමිත්ත යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත. දියමිත්ත බිම දිගේ හෝ ආධාරක ශාකයක් මත වැවෙන, සිහින් කඳක් සහිත දේශීය වැල් ශාකයකි. පත්‍ර සහ කඳ බූව සහිතව හෝ රහිතව හමු වෙයි. පත්‍ර තලය පුලුල් ලෙස අණ්ඩාකාර විය හෝ නොවිය හැකිය. පූමංගී සහ ජායාංගී පුෂ්ප මංජරි වෙන වෙනම පිහිටයි. මල් කහ කොළ පැහැතිය. ඵලය තැඹිලි හෝ රතු පැහැති අෂ්ඨිලයකි. දියමිත්ත Menispermaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි.

කැහිපිත්තන් කොළ මෙන් දියමිත්ත කොළද හීනිවට ඉරා ජලය ස්වල්පයක් මුසුකර පොඩිකිරීමේදී සෑදෙන උකු ද්‍රවණය මිදෙන්නට තබා අතුරුපසක් ලෙස කෑමට ගත හැකිය. එය ශරීරය සිසිල් කරන ගුණයෙන් යුක්තය. උණ, අතීසාර, ග්‍රහණි, අර්ශස්, විද්‍රධි (ගෙඩි, පිළිකා වැනි), ප්‍රදර, මුත්‍රඅඩස්සිය ආදී රෝග සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමේදී දියමිත්ත ශාකයේ කොළ, මුල් සහ සම්පූර්ණ ශාකයමත් භාවිතයට ගනී. දියමිත්ත මුත්‍රකාරක, විෂ නසන, රුධිරය පිරිසිදු කරන, කුසගිනි වඩවන, මව්කිරි ශෝධනය කරන ආදී ගුණයන් සහිතයි. පාඨා තෛලය දියමිත්ත යොදා නිපදවන ඖෂධයකි. 

ඉරුවාදරයට දියමිත්ත මුල් චූර්ණය නස්‍ය කරයි. බෙලි මුල් සමඟ දියමිත්ත කෂාය දීම, අසමෝදගම් සමඟ දියමිත්ත කෂාය දීම සහ වැල්කහඹිලියා සමඟ දියමිත්ත කෂාය දීම අර්ශස් රෝගය  සඳහා ප්‍රතිකාරයන්ය. අන්තර්විද්‍රධියට දියමිත්ත මුල් මී පැණියෙන් අඹරා හාල්පානු දියෙන් බොන්නට දෙයි. විෂ සහිත ඇතැම් ද්‍රව්‍ය ශරීරයේ තැවරුණු විට දියමිත්ත කොළ අඹරා ආලේප කිරීමෙන් විෂ නැසේ. ප්‍රදර අතීසාරයට දියමිත්ත කෂාය දීම, දියමිත්ත කොළ යුෂ මිදෙන්නට තබා කෑමට දීම, ගෙඳ පළා කොළ සහ දියමිත්ත කොළ කෑමට දීම ප්‍රතිකාරයන්ය. සහල් යොදා නිපදවන බීර (බියර්) වර්ග පැසීමට දියමිත්ත මුල් යොදා ගනී. මෙම කොළ පළාවක් ලෙස ද ආහාරයට එක් කර ගත හැකිය. 

මූලාශ්‍ර_ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහ

Read More

විළඳවැන්න [Viladawenna] (Leucas biflora)

දේශීය වෛද්‍ය ව්‍යවහාරයේ මෙම ශාකය විළඳවැන්න ලෙස හැඳින්වුවද උද්භිද විද්‍යා මූලාශ්‍රවල Leucas zeylanica ශාකය මෙන්ම මෙයද හඳුන්වා ඇත්තේ ගැටතුඹ නමිනි. ගැටතුඹ සහ මෙය එකම ගණයේ ශාක විශේෂ වුවද විළදවැන්න බිම දිගේ වර්ධනය වන වැලක් වන අතර ගැටතුඹ පොළවෙන් ඉහලට වර්ධනය වන කුඩා පැළෑටියකි. කුඩා හතරැස් කඳක් සහිත විළදවැන්න වැලක් මීටරයක් පමණ දුරකට වර්ධනය වෙයි. සම්මුඛව පිහිටන ඩෙල්ටාකර හැඩයකින් යුක්ත පත්‍රවල දෙපැත්තෙහිම සියුම් බූවක් පිහිටයි. සෙ.මි 3-4 දිගට වර්ධනය වන පත්‍රයක පත්‍ර දාරය කඩතොළු සහිතය. පත්‍ර පිහිටන ගැටය අසලින් අලංකාරවත් සුදු පැහැති මල් හට ගනී. පිපුණු මල් විළද (පොරි) මෙන් දර්ශනව වන හෙයින් විළදවැන්න නාමය යෙදී ඇත. දේශීය වෙදකමට අනන්‍ය ඖෂධීය ශාකයක් වන විළදවැන්න Lamiaceae උද්භිද කුලයට අයත් ය. 

විළඳවැන්න ශාකයේ ප්‍රකට ඖෂධීය භාවිතාව වන්නේ දේශීය වෙදකමේදී ළයවිරේක හෙවත් වමනකර්ම සඳහා යොදා ගැනීමයි. මීට අමතරව විළදවැන්න, පනම් පෙති, කොක් මොට, කරල්හැබ, මොණරකුඩුම්බිය, ඉරමුසු, හාතාවාරිය, ගිතෙල් තේ හැදි එකක් සහ සහිඳ ලුණු එක්කර සාදා ගත් කැඳ මාන්දම රෝගයට ප්‍රතිකාර ලෙස ලබා දෙන බව වෛද්‍යාචාරිණී අමා සේනානි මහත්මියගේ ලිපියක සඳහන්ව ඇත.  

Read More

දේවදාර [Dewadara] (Cedrus deodara)

දේවදාර දේශීය ඖෂධ ශාකයක් නොවුනද ආයුර්වේද වෛද්‍ය ක්‍රමයේ ප්‍රකට ඖෂධයක් මෙන්ම ඉන්දියානුවන් පූජනීයත්වයකින් සලකනු ලබන ශාකයකි. ඉන්දීයාවට දේශීය වන දේවදාර "දෙවිවරුන්ගේ ලී" යනුවෙන් අරුත් ගැන්වෙයි. මෙය මල් හට නොගන්නා විවෘත බීජක (Gymnosperms) නම් උද්භිද වර්ගීකරණය යටතේ ඇති Pinaceae කුලයට අයත්, මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 2000 වඩා උස්වූ ඉන්දියාවේ හිමාලය සහ ඒ ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයන්හි වැවෙන මීටර් 50 පමණ උස විශාල කේතුධර ශාකකි. ඉදිකටු වන් සිහින් කොළ වලයාකාරව ගොනු වශයෙන් පිහිටයි. මෙම ශාකවල ස්ත්‍රී සහ පුරුෂ බීජාණු අඩංගු ව්‍යුහ කේතු නම් වේ. ස්ත්‍රි කේතුවෙහි හට ගන්නා බීජ මගින් ශාකයේ ව්‍යාප්ති සිදු වේ. දේවදාර ශාක ලංකාවේ නොවැවෙන අතර පට්ටිපොල ඔසු උයනෙහි වගා කරන්නට උත්සහ ගෙන ඇතත් අවශ්‍ය දේශගුණික සාධක නොමැති හෙයින් එය සාර්ථක වී නොමැත. මීට වසර ගණනාවකට පෙර සිටවූ දේවදාර ගස් කීපයක් අදටත් කුඩා පැල ලෙස එහි තිබෙනු දැක ගත හැකිය.  

ඉහත විස්තර කරන ලද දේවදාර ශාකය ඉන්දියාවේ හිමාලය සහ ඒ අවට උස් බිම්වල පමණක් වැව්න ද ලංකාවෙහි දේවදාර නමින් හඳුන්වන ශාක කිහිපයක් හමුවන නිසා ඖෂධ සඳහා භාවිතා කළ යුතු නිවැරදි දේවදාර ශාකය කුමක්ද යන්න පිළිබඳව යම් ව්‍යාකූල බවක් දක්නට ලැබේ. අප රටෙහි නිවෙස් අසල සහ වීදි අලංකරණය සඳහා වවන Annonaceae කුලයට අයත් දේශීය ශාකයක් වන ඕවිල / ඊ පෙත්ත / ඕමාර යන නම්වලින් හඳුන්වන Polyalthia longifolia ශාකයද ඇතැම් විට දේවදාර යනුවෙන් හඳුන්වා ඇතත් එහි ඖෂධීය භාවිතාවක් ගැන තොරතුරු දැන ගන්නට නැත. එමෙන්ම Erythroxylaceae කුලයට අයත් රට කිරිල්ල / ලංකා අගිල් යන නම්වලින් හඳුන්වන Erythroxylum monogynum නම් දේශීය ශාකයටද දේවදාර නම භාවිතා කරන අතර එය සුවඳ දුම් කුඩු වර්ග සෑදීමට භාවිතා කරයි.

මීට අමතරව පැළ අලෙවිකරුවන් විසින් මෑතදී හඳුන්වාදී ඇති විදේශීය විසිතුරු ශාක කීපයක්ද දේවදාර නමින් හැඳින්වීමට පටන් ගෙන ඇත. ඒ අතර Callistemon ගණයට අයත් Bottle brush යනුවෙන් ඉංශ්‍රිසි බසින් හඳුන්වන විදේශීය විසිතුරු ශාක කීපයක්, Melaleuca bracteata නම් කහ පැහැති කුඩා කොළ සහිත ශාකයක් හා Eugenia sprengelii නම් පැළෑටියක් ද වෙයි. දේවදාර යැයි සඳහන් ඖෂධ වට්ටොරුවක් සඳහා ඉන්දියානු දේවදාර ශාකය (Cedrus deodara) හැරුණු විට ඉහත සඳහන් කවර හෝ ශාකයක කොටස් භාවිතා කිරීම සපුරාම වැරදි  බව අවධාරණය කළ යුතුය. 

උණ, පාචනය, අතීසාරය, චර්ම රෝග, ක්ෂත, උදරාබාධ, ඉක්කා, ඇදුම, කැස්ස, හිසරුදා, ආතරයිටීස්, ඉදිමීම්, දැවිල්ල, වණ, ආසාදිත තුවාල, මුත්‍ර ආබාධ, තරබාරු බව, කම්බුල් ගාය ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධාන වශයෙන් ඉන්දියානු දේවදාර ශාකයේ අරටුව සහ තෙල්ද, අමතරව පොත්තද භාවිතා කරයි. ආයුර්වේද වෙදකමෙහි එන ක්වාථ, චූර්ණ, ලේහ, තෛල, අරිෂ්ඨ, ආසව බොහෝමයක ප්‍රධාන ද්‍රව්‍යක් ලෙස දේවදාර ඇතුලත්ව ඇත. ඇදුම සහ ඉක්කා සඳහා දේවදාර කසාය යොදයි. එකීය ඖෂධයක් ලෙස ක්ෂත හා චර්ම රෝගයන්හි යෙදේ. දේවදාර කැබැල්ලක් ඇල් ජලයෙන් උරච්චි කර අලේප කිරීමෙන් හිසෙහි වේදනාවන් සමනය වේ. උදෑසන කාලයේ දේවදාර ගසක් යට වාඩිවී සිටීමෙන් ස්වසන රෝගවලින් සුවය ලැබීමට හැකි බව ඉන්දියාවේ හිමාචල් ප්‍රාන්ත වාසීන් විශ්වාස කරයි. දේවදාර ලීය සුගන්ඳ කුඩු වර්ග නිපදවීමටත්, දිලීර සඳහා හොඳින් ඔරොත්තු දෙන දැවයක් ලෙසත් ප්‍රකටය. ලීයෙන් ලබා ගන්නා රෙසින පොලිෂ් වර්ග, සබන්, සුවඳ විලවුන්, විෂබීජ නාශක ආදිය නිපදවීමටත් දැව ආරක්ෂකයක් ලෙසත් භාවිතා කරයි. 

මූලාශ්‍ර_ ආයුර්වේද ඖෂධ සංග්‍රහය සහ අන්තර්ජාලයෙන් 

සේයාරූ_ අන්තර්ජාලයෙන්

Read More

පනම් පෙති [Panam Peti] (Pyrrosia heterophylla)

පැරණි දේශීය ව්‍යවහාරික මුදල්වල පනමේ කාසිය මෙම ශාකයේ කොළවල ප්‍රමාණයට සමානව තිබූ හෙයින් පනම් පෙති සහ කාසි පෙති යනුවෙන් හැඳින්වූ මෙය වැලක් ආකාරයට වර්ධනය වන දේශීය මීවන විශේෂයකි. බොහෝ විට කුඩා ගස් සහ පඳුරු මත අපි ශාකයක් ලෙස වර්ධනය වන මෙහි පත්‍ර මාංසල ස්වභාවයක් ගනී. පර්නාංග විශේෂයක් හෙයින් මල් හට නොගන්නා අතර කඳෙන් පැන නගින සොරස නම් තරමක් දිගැටි ව්‍යුහයක පිහිටන බීජණුධානී තුල ඇති බීජාණු විසිරී යෑමෙන් ශාකයේ ව්‍යාප්තිය සිදු වේ. මෙම සොරස කිඹුලකුගෙ හැඩයක් ගන්නා නිසා පනම් පෙති ශාකය කිඹුල්වැන්න යනුවෙන්ද හඳුන්වයි. කිඹුල්වැන්න යන ව්‍යවහාරය පනම් පෙති යන හැඳින්වීමට වඩා පැරණි බවයි විද්වත් මතය. Persicaria ගණයට අයත් කිඹුල්වැන්න යනුවෙන් හඳුන්වන ඖෂධ පිණිස භාවිතා කරන දේශීය ශාක දෙකක් ද ඇති අතර දක්ෂ වෙදැදුරෙකුට යම් රෝගයකට අදාලව යෙදිය යුත්තේ කුමන ශාකය දැයි තීර්ණය කිරීම අපහසු කාර්යයක් නොවේ. පනම් පෙති Polypodiaceae කුලයට අයත් ශාක විශේෂයකි. 

අතීසාරය, පාචනය, මාන්දම, ගුද භ්‍රංසය, අක්ෂි රෝග, කැඩුම් බිඳුම් ඇතුළු අස්ථි ආබාධ, දැවුම් පිලිස්සුම්, අධික පිපාසය, වණ, තුවාල, ළදරු රෝග, විෂ ශරීරගත වීම ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීමට පනම් පෙති ශාකයේ මංසල පත්‍ර යොදා ගනී. පනම් පෙති තුන් දොස් සමනය කරන ගුණ සහිතයි.

දැවුම් පිලිස්සුම් වෙදකමේදී භාවිතා වන තෙල් වර්ග සිඳීමේදී පනම් පෙති එකතු කරයි. අතීසාර රෝගවලදී ඇති වන අධික පිපාසයට පනම් පෙති තම්බාගත් ජලය බීමට දීම යෝග්‍යය. මාන්දම රෝගයේදී පනම් පෙති සහ අමු ඉඟුරු යොදා සෑදූ කැඳ ගිතෙල් දමා බීමට දෙයි. එයටම පනම් පෙති, කොක් මොට, කරල්හැබ, මොණරකුඩුම්බිය, විළදවැන්න, ඉරමුසු, හාතාවාරිය, ගිතෙල් තේ හැදි එකක් සහ සහිඳ ලුණු එක්කර කැඳක් සාදා ගත යුතු ය. මෙම කැඳට පොල්කිරි සහ ලුණු දැමීම නුසුදුසු බව සඳහන් කර ඇත. තිමිර නම් අක්ෂි රෝගයට පනම් පෙති ව්‍යංජනය ගිතෙල් දමා කෑමට දෙයි. කුඩා දරුවන්ගේ උදරාබාධ වලදී අරළු-පනම් පෙති කෂාය ගුණදායක ය. වණවල කොස්ස ඇදෙන්නට පනම් පෙති, හීරැස්ස, නවහන්දි, කැකුළුහාල්, අමුකහ, පොල්කිරෙන් තම්බා අඹරා ගෑ යුතුය. කැඩුම් බිඳුම්වලදී පනම් පෙති, පෝටා වැල්, මොණරකුඩම්බිය, හාතාවාරිය අල, බැලතණ, අමුකහ, ලුණු දමා කොටා මලවා බැඳීම තිස් පැයේ හන්දි බෙහෙත නම් වේ. කුසපිළිකා, සන්නි ආදී රෝග සඳහා යොදන ජංසිංහ කායම නම් ඖෂධය, වාත විදුරංග තෛලය, සහ හෙනරාජ තෛලය ආදියේ පනම් පෙති අඩංගුය.

මූලාශ්‍ර_ ඔසුතුරු විසිතුරු කෘති සහ අන්තර්ජාලයෙන්

සේයාරූ_ වෛද්‍ය Wathsala Wijesinghe වනස්පති ෆෙස්බුක් සමූහයේ පලකර තිබුනකි

Read More

මයිල [Maila] (Bauhinia racemosa)

ශ්‍රි ලංකාවේ වියළි කලාපයේ සුලබව දක්නට ලැබෙන මයිල මීටර් 7 ක් පමණ උසට වැවෙන කුඩා දේශීය ශාකයකි. නොමේරූ කඳ මඳ බූවක් සහිත වේ. පත්‍රය කෙළවරින් ඛන්ඩිකා දෙකකට බෙදී පවතින අතර ඛන්ඩිකා අග්‍රස්ථයෙන් වටකුරු ය. පත්‍ර පාදය තරමක් හෘදයාකාර වේ. ශඛාවන්ගේ අග්‍රස්ථයෙන් ඒකාක්ෂ පුෂ්ප මංජරියක් හට ගනී. කහ පැහැයට හුරු සුදු පැහැති මල් දිගින් සෙ.මි 1.5-2 පමණ වේ. මල් රාශියක් එකවර හට ගන්නා නිසා මල් පිපෙන කාලයේදී ගස් ඉතා අලංකාරවත්ව දිස්වේ. ඵලය සෙ.මි. 12-25 අතර දිගින් යුත් නොපැලෙන කරලකි. ආයත හැඩයක් ගන්නා කළු පැහැති බීජ මි.මි 7-8 පමණ දිගය. කිරි රසින් යුත්ත ළපටි මයිල ඇට ළමුන් කෑමට ප්‍රිය කරයි. මයිල කොළ අලින්ගේ ප්‍රියතම ආහාරයක් ලෙස සැලකේ. උද්‍යාන අලංකරණයට සහ ගෘහ අලංකරණයට යොදා ගත හැකි සෙවණ සහිත ශාකයක් වන මයිල Fabaceae කුලයට අයත් ය. 

මයිල හැරුණුවිට මෙම Bauhinia උද්භිද ගණයට අයත් කහ පැහැති මල් හට ගන්නා තවත් එක් දේශීයක් ශාකයක් හමුවන අතර එය කහ පෙතන් නම් වේ. එමෙන්ම මෙම ගණයට අයත් වර්ණ කීපයකින් මල් හට ගන්නා කොබෝලීල නම් ශාක කීපයක්ද මෙරට දක්නට ලැබෙන අතර  ඖෂධ පිණිස ද භාවිතා කරන එම ශාක මෙරටට හඳුන්වා දෙන ලද විශේෂ වේ. කොබෝලීල ශාකවල ඖෂධීය භාවිතාවන් ගැන ලිපියක් මෙහි පලකර ඇත. 

රත්පිත්, සිහි මුර්ජා වීම, මැලේරියාව නිසා ඇතිවන හිසෙහි වේදනා, අතීසාරය, පාචනය, අභ්‍යන්තර ලේ ගැලීම්, ගබ්සාවීම්, ගර්භස්‍රාව, ලේ පිටවන අර්ශස්, උගුරේ ආබාධ ආදියට ප්‍රතිකාර කිරීම සඳහා මයිල ශාකයේ මල්, කොළ, පොතු, මැලියම් ආදිය භාවිතා කරයි. අරිෂ්ට ආසව ආදී ඖෂධ නිශ්පාදනයේදී පැසවීමේ ක්‍රියාවලිය උත්තේජනය කිරීම සඳහා මලිත මල් භාවිතා කරන ආකාරයෙන් මයිල මල්ද භාවිතා කල හැකි වුවත් ඒ සඳහා මලිත මල් වඩත් සුදුසු බව දක්වා ඇත. එහෙත් මයිල මල් ද අරිෂ්ට ආසව නරක් නොවී කල් තබා ගැනීමට අවශ්‍ය මද්‍යසාර නිපදවන බව සඳහන්. 

මැලේරියා උණ වැලඳීම නිසා හට ගත් හිසෙහි වේදනාවට මයිල කොළ තැම්බූ කෂාය බොන්නට දෙයි. අතීසාරය, පාචනය, අභ්‍යන්තර ලේ ගැලීම්, ගබ්සාවීම්, රක්ත අර්ශස් ආදියට වියළි මල් සහ කඳෙහි පොතු කෂාය ගුණය. මයිල කොළ සහ කාමරංගා පොතු පොට්ටනි බැඳ තැවීමෙන් උගුරේ ආබාධ සුව වෙයි. ප්‍රමේහයේදී මයිල මල් සහ පොතු තම්බා බොන්නට දෙයි. රත්පිතට මයිල මල් තැම්බූ වතුර පානය ගුණදායකය. මයිල මල් කෂාය කරාබු නැටි චූර්ණය සමඟ දීමෙන් අතීසාරයේදී ඇති වන වේදනාවන් පහව යයි. 

මූලාශ්‍ර _ ඖෂධීය ශාක සංග්‍රහය සහ වෙනත් 

Read More